Ἁγ. Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου. (29-6-2008)

                         Θεία Λειτουργία

Ὁ Μέγας καί κορυφαῖος Ἀπόστολος Παῦλος ὑποβάλλει σέ ὅλους μας μία ἐρώτηση, τήν ὁποία σᾶς μεταέρω: Εἴμαστε χριστιανοί, πραγματικοί χριστιανοί, ναί ἤ ὄχι; Ἐάν ἰσχυρισθοῦμε, ὅτι εἴμαστε καλοί χριστιανοί, δέν σημαίνει, ὅτι πράγματι εἴμαστε. Ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης μᾶς λέει, νά μή ἀγαποῦμε τόν Θεό μέ τήν γλώσσα, μέ λόγια μόνο, ἀλλά μέ ἔργα, νά ἔχουμε ἁπτές ἀποδείξεις καί μαρτυρίες.

Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἔγραφε καί ἔδειχνε στούς Γαλάτες, πού τόν ἀμφισβητοῦσαν, ὅτι δέν εἶναι γνήσιος Ἀπόστολος, ἔδειχνε τά στίγματα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, τίς πληγές, πού δέχτηκε γιά τό Ὄνομά Του. Ἑρμηνεύει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: Γιά τό τί εἶμαι ἔχω μία ἀπολογία, τά στίγματα, τά παθήματα καί τούς κινδύνους, πού ὑπομένω γιά τόν Χριστό. Αὐτά μαρτυροῦν λαπρότερα ἀπό κάθε φωνή καί σάλπιγγα, ὅτι ἐγώ τά ὑπομένω γιά τό Εὐαγγέλιο τοῦ Κυρίου. Δέν τά ἔχω ἁπλῶς, ἀλλά τά βαστάζω, σάν στεφάνι νικητικό καί σάν παράσημα καί διάδημα βασιλικό. Γι᾿ αὐτά καυχῶμαι καί μεγαλύνομαι καί παρησιάζομαι στόν Κύριο. Τά στίγματα μαρτυροῦν ὅτι εἶμαι γνήσιος δοῦλος τοῦ Θεοῦ.

Ὁ χριστιανός προσφέρει γιά τήν πίστη του, κουράζεται καί  θυσιάζεται. Στό σημερινό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα (Β΄, πρός Κορ.) ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀπαριθμεῖ ὅσα ὑπέμεινε γιά τήν πίστη του καί τήν ἀγάπη του γιά τόν Χριστό: Ὑποβλήθηκα σέ κόπους περισσότερο ἀπό ὅ,τι θά περίμενε κανείς. Δέχτηκα χτυπήματα μέ ἀφάνταστη ἀγριότητα, πού μοῦ προξένησαν βαθιές πληγές. Πολλές φορές μέ ἔκλεισαν στή φυλακή. Ἀμέτρητες φορές κινδύνευσα νά θανατωθῶ. Ἀπό τούς Ἰουδαίους πέντε φορές μαστιγώθηκα. Τρεῖς φορές μέ ἐράβδισαν, μία φορά μέ λιθοβόλησαν, τρεῖς φορές ναυάγησα στή θάλασσα καί κινδύνεψα νά πνιγῶ. Κάποτε διαλύθηκε τό πλοῖο στά ἀνοιχτά τῆς θάλασσας καί πάλευα ἕνα μερόνυχτο μέ τά ἄγρια κύματα.

Ὑπηρέτησα τόν Κύριο πολλές φορές μέ κοπιαστικές ὁδοιπορίες. Διέτρεξα κινδύνους σέ ποτάμια, κινδύνεψα ἀπό ληστές, κινδύνεψα ἀπό τούς ὁμογενεῖς μου, ἀπό τό ἰουδαϊκό ἔθνος. Διέτρεξα κινδύνους ἀπό τούς εἰδωλολάτρες, κινδύνους μέσα σέ πόλεις, μέσα στή θάλασσα. Κινδύνεψα ἀπό ἀνθρώπους πού ὑποκρινόντουσαν τούς ἀδελφούς.

Ὑπηρέτησα τόν Κύριο μέ κόπο καί μόχθο, μέ ἀγρυπνίες πολλές φορές, μέ πείνα καί δίψα, μέ νηστεῖες πολλές φορές, μέ ψύχος καί γυμνότητα. Ἐκτός ἀπό πολλά ἄλλα, πού παρέλειψα νά ἀπαριθμήσω, εἶχα καί τήν καθημερινή πίεση καί ἐπίθεση τῶν διωκτῶν μου καθώς καί τήν ἀγωνιώδη φροντίδα μου γιά ὅλες τίς ἐκκλησίες.

Στή Δαμασκό φρουροῦσαν τήν πόλη, ἐπειδή ὁ διοικητής ἐκεῖ ἤθελε νά μέ συλλάβει. Μέ κατέβασαν ὅμως ἀπό ἕνα παράθυρο τοῦ τοίχους μέσα σέ δίχτυ καί ἔτσι ξέφυγα ἀπό τά χέρια τῶν διωκτῶν μου.

Καί ὅλα αὐτά συμβαίνουν, ὄχι σέ κάποιο γερό ἄνθρωπο, ἀλλά σέ ἕνα φιλάσθενο Παῦλο. Εἶχε κάποια σωματική ἀσθένεια, πού τόν ταλαιπωροῦσε. Ὁ σατανᾶς, λέει, τόν βασάνιζε, σάν νά τόν τρυποῦσε μέ μυτερό ξύλο. Καί πάλι ὅλα αὐτά τά δέχτηκε μέ χαρά γιά τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτή εἶναι ἡ συμπεριφορά τοῦ πραγματικοῦ χριστιανοῦ.

Στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή του μᾶς ἐξιστορεῖ ὅσα ἀντιμετώπισαν οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ. Εἶναι τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τῆς Κυριακῆς τῶν Ἁγίων Πάντων. Μέ τήν πίστη κατετρόπωσαν βασίλεια, ἔφραξαν στόματα λεόντων, δηλαδή τούς ἔρριξαν μέσα στά λεοντάρια, ἀλλά ἐκεῖνα δέν τούς ἔφαγαν. Ἔσβησαν τήν δύναμη τῆς φωτιᾶς, διέφυγαν τήν σφαγή, ἀναδείχθηκαν ἥρωες στόν πόλεμο. Ἔτρεψαν σέ φυγή ἐχθρικά στρατεύματα. Ἄλλοι βασανίσθηκαν μέχρι θανάτου, χωρίς νά δεχτοῦν τήν ἀπελευθέρωσή τους. Δηλαδή προτίμησαν νά θανατωθοῦν, παρά νά ἀρνηθοῦν τήν πίστη τους καί ἔτσι νά ἐλευθερωθοῦν. Ἄλλοι δοκίμασαν ἐξευτελισμούς καί μαστιγώσεις, ἀκόμη δεσμά καί φυλακή. Λιθοβολήθηκαν, τούς ἔκαναν κομμάτια μέ τό πριόνι, πέρασαν δοκιμασίες φοβερές, θανατώθηκαν μέ μαχαίρι. Περιπλανήθηκαν μέσα στίς ἐρημιές ντυμένοι μέ προβιές, ἔζησαν μέ στερήσεις, καταπιέστηκαν φοβερά, ὑπέμειναν θλίψεις καί κακουχίες. Περιπλανήθηκαν στά βουνά, μέσα σέ σπηλιές καί σέ τρύπες τῆς γῆς. Ὅποιος γνωρίζει ἀπό Παλαιά Διαθήκη, καταλαβαίνει πολύ εὔκολα ποιούς ὑπονοεῖ ἐδῶ ὁ ἀπόστολος.

Ἀλλά, ἄν ἀνοίξουμε τό Συναξάρι καί διαβάσουμε τούς βίους τῶν Ἁγίων, θά δοῦμε ἐκεῖ μέσα βασανιστήρια φοβερά καί πρωτάκουστα. Τί δέν ἐπεννόησε ἡ διεστραμμένη φαντασία τῶν εἰδωλολατρῶν διωκτῶν! Ὅλα αὐτά τά ὑπέμειναν μέ καρτερία καί γενναιότητα τά τάγματα τῶν Μαρτύρων, οἱ στρατιῶτες τοῦ Χριστοῦ.

Ἀκόμη διαβάζοντας τούς βίους τῶν Ὁσίων Ἀσκητῶν μένουμε ἔκβαμβοι ἀπό τά πνευματικά ἀγωνίσματα καί τά τιτάνια παλαίσματά τους. Ἑκούσιες στερήσεις ἀναψυχῆς καί ἀνάπαυσης, νηστεῖες αὐστηρότατες, ἐξαντλητικές ἀγρυπνίες, προσευχές ἀσταμάτητες, ἀμέτρητες μετάνοιες, ἡ ταπείνωση καί ὁ ἐξευτελισμός καί ἄλλες σωματικές κακουχίες εἶχαν τήν πρώτη θέση στή ζωή τους. Ὁ  πνευματικός τους ἀγώνας ἦταν ἀσταμάτητος, γιά νά κερδίσουν τόν ποθούμενο, δηλαδή τόν Ἰησοῦ Χριστό.

Ὁ ἱστορικός τῆς Ἐκκλησίας ἀναφερόμενος στούς Πατέρες τῆς Α΄. Οἰκουμενικῆς Συνόδου λέει, ὅτι ἐκεῖ  μέσα ἦταν οἱ Ἅγοι Πατέρες ἄλλοι μέ ἕνα πόδι ἤ μέ ἕνα χέρι, χωρίς μάτια, μέ κομένη τήν μύτη ἤ τά αὐτιά, μέ ξεριζωμένα τά δόντια, μέ πολλές πληγές στά πρόσωπα, μέ σακατεμένα τά ἁγιασμένα σώματά τους. Ὅλοι εἶχαν τά στίγματα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, ὅπως ἀκριβῶς τό λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Γιατί αὐτό εἶναι πίστις καί αὐτό σημαίνει χριστιανός. Ἄνθρωπος τῆς μαρτυρίας, τῆς ὁμολογίας καί τοῦ μαρτυρίου, τῆς θυσίας.

Μετά ἀπό ὅλα αὐτά, ἀγαπητοί μου, θά τολμήσουμε νά ἀπαντήσουμε στό ἐρώτημα, ἄν εἴμαστε χριστιανοί ἤ ὄχι; Πῶς καί μέ τί θά τό ἀποδείξουμε; Εἴμαστε χριστιανοί γιά νά προσφέρει σέ μᾶς ὁ Χριστός καί ἡ Ἐκκλησία, γιά νά μᾶς ἐπαινεῖ ὁ κόσμος ἤ γιά νά προσφέρουμε ἐμεῖς στόν Χριστό καί στούς ἀνθρώπους; Μᾶς ἀρέσει ὁ ἀγώνας, ἡ ἄσκηση ἤ ἡ ἀνάπαυση καί ἡ καλοπέραση; Μέχρι σήμερα τί κάναμε γιά τήν πίστη μας, γιά νά ἀποδείξουμε, ὅτι εἴμαστε χριστιανοί; Ὁ χριστιανός τῶν σαλονιῶν, τοῦ καναπέ καί τῆς τηλεόρασης, ὁ χριστιανός τοῦ καφενείου, τοῦ καφέ στή γειτονειά καί τοῦ κοτσομπολιοῦ δέν εἶναι κἄν χριστιανός.

Ἡ προσευχή ἔχει κάποιο κόπο. Ἡ νηστεία ἔχει δυσκολίες. Δέν εἶναι εὔκολο πάλι νά ἀφήσεις τόν πρωϊνό σου ὕπνο καί νά ἔρθεις στή θεία Λειτουργία. Οὔτε εἶναι τόσο εὔκολο νά ξεγυμνώσεις τά τραύματα τῆς ψυχῆς σου στόν πνευματικό. Τό νά συγχωρήσεις τόν ἐχθρόν σου, προϋποθέτει μεγαλεῖο ψυχῆς. Γιά νά βοηθήσεις τόν πάσχοντα ἀδελφό σου, πρέπει νά ἔχεις μεγάλη καρδιά. Τό νά κόψεις τό δικό σου θέλημα, γιά νά κάνεις τό θέλημα τοῦ Χριστοῦ ἤ τοῦ ἀδελφοῦ σου, εἶναι ἀρκετά ὀδυνηρό. Αὐτό πονάει, μᾶς στοιχίζει πολύ. Ὅταν αὐτά τά σχετικῶς ἁπλά καί ἐλάχιστα δέν μποροῦμε νά κάνουμε, πῶς θά φτάσουμε νά μαρτυρήσουμε καί νά πεθάνουμε γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ὅταν αὐτό μᾶς ζητηθεῖ; Γιατί θά ἔρθει πάλι τέτοιος καιρός.

Θά τελειώσω μέ κάτι πού σᾶς τό εἶπα ἀρκετά παλαιότερα. Ὅταν ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος ἐξεστράτευε ἐναντίον τῶν Περσῶν, παρατήρησε σέ μιά μάχη, ὅτι ἕνας στρατιώτης ὅλο καί κρυβόταν, τήν μιά πίσω ἀπό ἕνα βράχο, τήν ἄλλη πίσω ἀπό ἕνα δέντρο κλπ. Μετά τήν μάχη τόν κάλεσε ὁ βασιλιάς καί τόν ρώτησε, πῶς σέ λένε; Ἐκεῖνος ἀπάντησε συνεσταλμένα, ὅτι Ἀλέξανδρος εἶναι τό ὄνομά του. Ἀ, τοῦ εἶπε, ἐδῶ θά τά χαλάσουμε. Ὁ Ἀλέξανδρος εἶναι γενναῖος καί ἐσύ εἶσαι δειλός. Στό ἑξῆς ἕνα ἀπό τά δύο θά γίνει. Ἤ θά ἀλλάξεις τό ὄνομά σου ἤ θά ἀλλάξεις τακτική καί θά γίνεις κι᾿ ἐσύ γενναῖος.

Αὐτό θά πρέπει νά κάνουμε κι᾿ ἐμεῖς: Ἤ θά ἀγωνισθοῦμε νά γίνουμε πραγματικοί χριστιανοί ἤ ἄν παραμείνουμε στήν κατάσταση πού εἴμαστε τώρα, νά παύσουμε νά  λεγώμαστε χριστιανοί. Τέτοιους χριστιανούς δέν τούς θέλει ὁ Χριστός. Ὁ Θεός νά μᾶς ἐλεήσει καί νά μᾶς φωτίσει νά κάνουμε τό σωστό καί νά γίνουμε ὅλοι μας ἄξιοι χριστιανοί. Ἀμήν.-                               

Ἡ Ἁγία Εὐβούλη (30-3-2008).

          Οἱ διάφορες γιορτές καί πανηγυρικές ἐκδηλώσεις ξεκουράζουν, ἀλλά καί διδάσκουν τούς ἀνθρώπους. Στολίζουν τήν ζωή καί σπᾶνε τήν ρουτίνα τῆς καθημερινότητας. Γι᾿ αὐτό χαρακτηριστικά ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες " βίος ἀνεόρταστος, μακρά ὁδός ἀπανδόχευτος". Δηλαδή ζωή χωρίς γιορτές μοιάζει μέ μακρύ δρόμο χωρίς πανδοχεῖο, δίχως στάση σέ κάποιο μέρος γιά ξεκούραση.

Ἐάν λοιπόν οἱ διάφορες ἑορταστικές ἐκδηλώσεις στολίζουν τήν ζωή καί ξεκουράζουν, οἱ ἐκκλησιαστικές καί θρησκευτικές, πού μέ πολλή σοφία θέσπισε ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία, ἐπιπροσθέτως  μᾶς διδάκουν καί μᾶς στέλνουν σπουδαῖα, ὑψηλά καί σωτήρια πνευματικά μηνύματα. Μᾶς ὑπενθυμίζουν τήν χριστιανική μας ταυτότητα καί μᾶς κεντρίζουν τήν θέληση νά ἀγωνισθοῦμε, ὥστε νά ἐπιτύχουμε τόν ὑψηλότατο καί σπουδαιότατο στόχο μας, πού εἶναι ἡ σωτηρία τῆς ψυχῆς μας.

Σ᾿ αὐτήν τήν προσπάθεια τῆς πνευματικῆς τελειότητας καί ψυχικῆς σωτηρίας πολύ βοηθεῖται ὁ χριστιανός ἀπό τήν μελέτη ἤ τήν διήγηση τῆς ζωῆς τῶν Ἁγίων, τῶν φιλοθέων ἐκείνων ἀνδρῶν καί γυναικῶν, πού ἔκαναν τά πάντα, ἔδωσαν τά πάντα μόνο καί μόνο γιά νά κερδίσουν τόν Χριστό καί νά γίνουν παραδείσου οἰκήτορες.

Μία τέτοια ἁγία ψυχή γιορτάζουμε σήμερα, τιμοῦμε τήν μνήμη της καί ἐπιζητοῦμε τίς εὐχές καί πρεσβεῖες της. Εἶναι ἡ ἁγία Εὐβούλη, ἡ μητέρα τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος.

Ἐπιθυμῶ νά εὐχαριστήσω ἀπό καρδίας τήν ἁγία Καθηγουμένη τῆς παρακειμένης Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Παντελεήμονος, διότι μέ προσκάλεσε καί ἀνέθεσε στήν ἀναξιότητά μου νά μιλήσω σήμερα στήν σεβαστή αὐτή ὁμήγυρη. Εὐχαριστῶ καί ὅλους ἐσᾶς, πού μέ προσοχή θά ἀκούσετε τά φτωχά αὐτά λόγια μου.

Βέβαια τά στοιχεῖα πού ἔχουμε στή διάθεσή μας γιά τήν ἁγία Εὐβούλη δέν εἶναι πολλά. Ἀρκοῦν ὅμως γιά νά βγάλουμε σπουδαῖα διδάγματα καί νά φύγουμε ἀπό ἐδῶ ὅλοι μας ὀφελημένοι.

Βρισκόμαστε στή Νικομήδεια  τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, σέ ἐποχή πού ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ περνοῦσε μία διαρκῆ Μεγάλη Παρασκευή. Στήν περιοχή ἐκείνη πού ἔδωσε τούς περισσότερους ἁγίους στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, Ἱεράρχες, Ὁσίους καί Μάρτυρες. Ἐκεῖ εἶδε τό φῶς τῆς ζωῆς ὁ ἀθλοφόρος ἅγιος καί ἰαματικός Παντελεήμων ὁ μεγαλομάρτυς, πρός τά τέλη τοῦ 3^ου μ. Χ. αἰώνα.

Ὁ πατέρας του Εὐστόργιος ἦταν εἰδωλολάτρης καί κατεῖχε ὑψηλή θέση στά ἀνάκτορα τῆς Νικομήδειας. Εὔστοχα σημειώνει ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Μεταφραστής, ὅτι ἦταν ἐπιφανής τόν βίον καί ἐπιφανέστερος τήν ἀσέβειαν, διότι εἶχε σπουδαῖο ζῆλο γιά τούς ψεύτικους θεούς. Ἀκολουθοῦσε τήν θρησκεία ἐκείνη, πού καλλιεργοῦσε τίς ἡδονές, κολάκευε τά πάθη, τροφοδοτοῦσε τίς πονηρές ἐπιθυμίες καί γνωρίζουμε πολύ καλά πόσο ὅλα αὐτά παρασύρουν τούς νέους καί τούς ὁδηγοῦν στήν ἱκανοποίηση τῶν ἐνστίκτων, στήν ἀπόλαυση τῆς ἁμαρτίας. Ἄν ἐκεῖνος εἶχε τόσο ζῆλο γιά τήν πλάνη καί τά εἴδωλα, πόσο μεγαλύτερο πρέπει νά δείχνουμε ἐμεῖς, πού ἔχουμε τήν ἀληθινή πίστη;

Λέει ὁ Ἠλίας Μηνιάτης: Ὀφείλουμε νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό γιά τρία πράγματα. 1⁾ Γιατί εἴμαστε πιστοί καί ὄχι ἄπιστοι. 2) Γιατί εἴμαστε Χριστιανοί Ὀρθόδοξοι καί ὄχι αἱρετικοί, καί 3) Γιατί εἴμαστε χριστιανοί, ὄχι μόνο στά λόγια, ἀλλά καί στά ἔργα καί στή ζωή. Τά δύο πρῶτα, πιστεύω, ὅτι τά ἔχουμε σίγουρα. Ἀπομένει μέ τόν προσωπικό μας ἀγώνα νά ἐπιτύχουμε τό τρίτο.

Ἀντίθετα ἀπό τόν πατέρα τοῦ Ἁγίου, ἡ μητέρα του Εὐβούλη ἦταν χριστιανή καί μάλιστα εὐσεβέστατη καί ἁγία γυναίκα, κόρη εὐσεβῶν χριστιανῶν γονέων. Ἦταν γυναίκα ἀνδρεία, ὅπως τήν θέλει ἡ Ἁγία Γραφή. Ἀλλά καί οἱ γονεῖς τῶν γονέων της ἦταν χριστιανοί, ἀφοῦ ἔχουμε τήν μαρτυρία, ὅτι κατήγετο ἐκ προγόνων τόν Χριστόν σεβομένων. Ὁ νεαρός Παντελεήμων προτίμησε νά ἀκολουθήσει στήν πίστη τήν μητέρα του, τήν πίστη στόν Ἰησοῦ Χριστό, πού καλεῖ κοντά του τούς ἀνθρώπους νά τόν ἀκολουθήσουν βαστάζοντες τόν σταυρό τους, ἀπαρνούμενοι τόν ἑαυτό τους. Διάλεξε τόν Κύριο, πού ὑπόσχεται, ὄχι ζωή ἄνεσης, ἀλλά ζωή ἐγκράτειας καί ἄσκησης, ἀκόμη δέ μαρτύριο καί θάνατο. Καί ὅς οὐ λαμβάνει τόν σταυρόν αὐτοῦ καί ἀκολουθεῖ ὀπίσω μου, οὐκ ἔστι μου ἄξιος.

Βλέπουμε λοιπόν, πώς μέσα στό σπίτι ὑπῆρχαν σοβαρές ἀντιθέσεις, διαφορές μεγάλες. Δέν εἶναι μικρό καί ἀσήμαντο πρᾶγμα ἡ διαφορά τῆς πίστεως. Ἔτσι θά περίμενε κανείς νά ὑπάρχουν ἀνάμεσά τους διενέξεις καί ἔριδες, διαμάχες καί ἀναστατώσεις. Ὄχι ὅμως, ἐπικρατοῦσε ἀπόλυτη ἁρμονία καί γαλήνη, γιατί ὁ ἕνας ἀγαποῦσε τόν ἄλλο μέ πραγματική ἀγάπη.

Τί ἔχουμε νά ποῦμε ἐδῶ; Τί διδασκόμαστε; Ἀγαποῦμε τόν ἄνθρωπο, ὅποιος καί ἄν εἶναι, ὅσο ἁμαρτωλός καί ἄν εἶναι. Δέν θέλουμε τήν ἁμαρτία του, τήν πλάνη του, ὅ,τι τόν κακοχαρακτηρίζει. Λέγει καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: Ἀγαποῦμε ὅ,τι δημιούργησε Θεός καί μισοῦμε ὅ,τι ἔκανε ὁ διάβολος. Ὁ ὁποιοσδήποτε ἄνθρωπος δημιούργημα τοῦ Θεοῦ εἶναι, παιδί καί εἰκόνα τοῦ Θεοῦ εἶναι, ἄρα τόν ἀγαποῦμε. Ἡ κακία, ἡ ἁμαρτία, τό ψεῦδος, ἡ πλάνη εἶναι δημιουργήματα τοῦ διαβόλου καί αὐτά τά μισοῦμε, δέν τά θέλουμε, τά ἀποφεύγουμε, δέν πρέπει νά ἔχουμε καμμία σχέση μέ αὐτά.

Τότε ἄλλοι καιροί, δύσκολοι, στά πρῶτα χριστιανικά χρόνια γινόντουσαν κάποιες φορές γάμοι μεταξύ χριστιανῶν καί εἰδωλολατρῶν, ἐφόσον οἱ χριστιανοί ἦσαν λίγοι καί δέν εἶχαν ἀκόμη θεσπισθεῖ οἱ ἱ. Κανόνες. Εἶναι ἐκεῖνες οἱ περιπτώσεις, γιά τίς ὁποῖες λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: Ἐάν κάποια γυναίκα ἔχει ἄνδρα ἄπιστο καί αὐτός δέχεται νά συγκατοικεῖ μαζί της, ἄς μή τόν ἀφίνει... ἐάν δέ τό ἄπιστο μέλος θέλει νά χωρίσει, τότε ἄς χωρίσει... Διότι πού ξέρεις, γυναίκα; Ἴσως μέ αὐτή τήν καλή διαγωγή σώσεις τόν ἄνδρα σου.

 Σήμερα ὅμως ὑπάρχουν νόμοι καί κανόνες πού ὁρίζουν μεταξύ ποιῶν ἐπιτρέπεται ὁ γάμος καί πότε ἐμποδίζεται. Παρ᾿ ὅλα αὐτά στόν καιρό μας, σέ ἀντίθεση μέ ὅσα λέγει τό ἱ. Πηδάλιο γίνονται γάμοι, οἱ λεγόμενοι μικτοί, δηλαδή γάμοι χριστιανῶν Ὀρθοδόξων μέ τούς ἐχθρούς τῆς πίστεώς μας, εἴτε Παπικοί λέγονται αὐτοί, εἴτε Προτεστάντες, εἴτε Μονοφυσίτες κλπ.

Μάλιστα δέ γιά νά δικαιολογήσουν κάποιοι τήν ἁμαρτία τους, διαπράττουν ἀκόμη μία μεγαλύτερη ἁμαρτία. Λένε, ἔ, χριστιανοί εἶναι καί αὐτοί σάν κι᾿ ἐμᾶς. Χριστιανοί λέγονται, ἀλλά σάν κι᾿ ἐμᾶς δέν εἶναι. Εἶναι αἱρετικοί. Ἄν ἐμεῖς λέμε τέτοια πράγματα καί τά πιστεύουμε, τότε ἐμεῖς εἴμαστε σάν αὐτούς καί δέν εἴμαστε πραγματικοί Ὀρθόδοξοι.

Ὄντως δέν εἴμαστε Χριστιανοί, ἀφοῦ οὔτε μέσα στίς καρδιές μας, οὔτε μέσα στά σπίτια μας ὑπάρχει ἀγάπη. Καί δέν ὑπάρχει, γιατί ἀπό τήν ζωή μας ἀπουσιάζει ὁ Χριστός. Δυστυχῶς στούς περισσότερους ἀνθρώπους καί στά περισσότερα σπίτια βασιλεύει  ἀναστάτωση καί ταραχή. Γι᾿ αὐτό τά διαζύγια αὐξήθηκαν τρομακτικά. Ἀνδρόγυνα χωρίζουν, σπίτια γκρεμίζονται, χωρίς νά ὑπάρχει λόγος. Οἱ περισσότεροι σήμερα δέν ξέρουν οὔτε γιατί παντρεύονται, οὔτε γιατί χωρίζουν. Ἔπιασε ὅλους μία  μανία καταστροφῆς.

Ἡ ἁγία Εὐβούλη ἐπεδίωκε νά μή προσβάλει ποτέ τόν σύζυγό της, οὔτε ἄνοιγε θέματα πού θά δημιουργοῦσαν προβλήματα στίς σχέσεις τους. Προσπαθοῦσε νά εἶναι ἄψογη ἀπέναντί του. Τοῦ φερόταν μέ τόν καλύτερο τρόπο, ὅπως ἁρμόζει σέ κάθε χριστιανό, σέ κάθε ἄνθρωπο πού ἐπαγγέλλεται θεοσέβεια.

 Αὐτό θέλω ἔντονα νά τό τονίσω, διότι πολλές φορές ἡ ζωή μας μόνο χριστιανική δέν εἶναι. Τά ἔργα μας προσβάλλουν τήν πίστη μας, δέν συμφωνοῦν καθόλου μέ αὐτήν. Πόσο ἀπαραίτητα εἶναι ὅλα αὐτά γιά τούς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς μας, γιά κάθε διανθρώπινη σχέση καί κυρίως μέσα στό γάμο, πού, ὅπως προείπαμε, περνάει σοβαρότατη κρίση καί κλονίζονται ἐπικίνδυνα τά θεμέλιά του! 

Ἡ μητέρα τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος ἀνεχόταν μέ ὑπομονή καί καλωσύνη τίς ἰδέες τοῦ συζύγου της, ἔστω καί ἄν ἦταν πλανεμένες καί δέν συμφωνοῦσε καθόλου μέ αὐτές.

Εἶναι πολύ σπουδαῖο, ἀγαπητοί μου, νά ἔχουμε διάκριση. Νά γνωρίζουμε πότε θά μιλήσουμε καί τί θά ποῦμε, πῶς θά συμπεριφερθοῦμε.

Ἀλλά καί ὁ Εὐστόργιος, μή ἔχοντας κανένα παράπονο ἀπό τήν συνετή σύζυγό του, γοητευμένος ἀπό τήν συμπεριφορά της, φρόντιζε νά μή τήν στενοχωρεῖ, νά μή τήν πικραίνει. Μέ ἄλλα λόγια ὑπῆρχε ἀλληλοσεβασμός καί ἀμοιβαία ἀγάπη.

Ἄς τά προσέξουμε πολύ ὅλα αὐτά σήμερα. Θά ἔπρεπε νά ἔχουμε σάν ὑπόδειγμα τούς γονεῖς τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος. Νά μελετήσουμε τόν βίο τους, νά ἀκολουθήσουμε τό παράδειγμά τους. Οἱ ἅγιοι εἶναι οἱ ἀληθινοί ὁδοδεῖκτες, τά φωτεινά σήματα πού φωτίζουν στήν πορεία  μας καί δείχνουν τόν δρόμο, πού ἐμεῖς πρέπει νά ἀκολουθήσουμε. Εἶναι ντροπή καί ἁμαρτία νά μή ἔχουμε μιά σχετική ἁρμονία, ἀλλά ὁ ἕνας νά ὑποσκάπτει, νά προσβάλει τόν ἄλλο καί νά φερώμαστε μέ τόν χειρώτερο τρόπο, πιό ἄσχημα καί ἀπό τούς εἰδωλολάτρες ἀκόμη. Εἶναι πολύ προσβλητικό γιά μᾶς, ἄνθρωποι ἄπιστοι καί ἄθεοι νά εἶναι καλύτεροι καί ἀνώτεροι ἀπό ἐμᾶς τούς χριστιανούς, νά ἔχουν καλύτερη διαγωγή.

Ἡ ἀλήθεια εἶναι, πώς ὅ,τι κάνουμε, σ᾿ ἕνα πρᾶγμα μόνο στοχεύουμε, στήν σωτηρία καί τήν δική μας καί τοῦ ἄλλου. Εἴτε ὁμιλοῦμε ἤ σιωποῦμε, εἴτε συμβουλεύουμε ἤ ἀνεχόμαστε, εἴτε προσευχόμεθα ἤ ἐπιτιμοῦμε, τήν σωτηρία ἐπιδιώκουμε.

Ἡ ἁγία Εὐβούλη ἦταν πολύ προσεκτική στή ζωή της, ἔκαμνε μεγάλη ὑπομονή, ἀλλά εἶχε καί σπουδαῖο πνευματικό, τόν ἅγιο ἱερομάρτυρα Ἑρμόλαο, ὁ ὁποῖος τήν νουθετοῦσε καί τήν στήριζε. Ὅσα δέν μποροῦσε νά πεῖ σέ κανένα, οὔτε στόν σύζυγό της, τά ἔλεγε γονατιστή μπροστά στό Ἐσταυρωμένο Ἰησοῦ τήν ὥρα τῆς προσευχῆς καί στόν πνευματικό της. Μέ δάκρυα στά μάτια ἱκέτευε τόν Θεό, ἀπό τά βάθη τῆς καρδιᾶς της παρακαλοῦσε νά φωτίσει τόν σύζυγό της, νά ἀφίσει τήν πλάνη καί νά πιστεύσει στόν Χριστό.

Στό σημεῖο αὐτό ἡ Ἁγία Εὐβούλη ἔμοιαζε πολύ τήν ἁγία Νόνα, τήν μητέρα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Σέ ἡλικία εἴκοσι ἐτῶν ἐκείνη παντρεύτηκε τόν ἄρχοντα τῆς περιοχῆς Γρηγόριο, πού ἀνῆκε στήν αἵρεση τῶν Ὑψισταρίων. Ἡ συμπεριφορά καί τῶν δύο ἦταν ἄψογη μεταξύ τους. Θερμή ἦταν ἡ προσευχή τῆς Ἁγίας Νόνας νά φωτίσει ὁ Θεός τόν σύζυγό της, ὥστε νά γίνει καί ἐκεῖνος χριστιανός. Καί ξέρετε πότε ἔγινε αὐτό; Μετά ἀπό μία ἐκ βαθέων προσευχή, πού κράτησε τριάντα ὁλόκληρα χρόνια!  Λέγει κάπου ὁ ἱ. Χρυσόστομος: Ἐμεῖς ζητᾶμε μία-δύο φορές καί, ἄν δέν ἱκανοποιήσει ὁ Θεός τήν προσευχή μας, τήν σταματοῦμε καί φεύγουμε. Γυρίζουμε τήν πλάτη μας στό Θεό.

Ὁ πνευματικός πάλι εἶναι πολύ ἀπαραίτητος καί ἀναγκαῖος στή ζωή μας, γιά νά ἔχουμε πνευματική πρόοδο καί προκοπή. Γι᾿ αὐτό ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέγει στόν Δεκάλογο τοῦ χριστιανοῦ: τρέξε νά βρεῖς πνευματικό πατέρα καί νά τόν ἔχεις σέ ὅλη σου τήν ζωή. Νά ἐξομολογεῖσαι μέ συντριβή ὅλες τίς ἁμαρτίες σου, γιά νά λάβεις ἔλεος καί συγχώρηση.

Ἐδῶ ἐπιθυμῶ νά ὑπογραμμίσω, ὅτι ἔχουμε ἅγια παιδιά, γιατί ἔχουμε ἅγιες μητέρες. Ἔχουμε ἅγιες γυναῖκες, γιατί εἶχαν ἁγίους πνευματικούς. Πίσω ἀπό κάθε μεγάλο ἄνδρα, πίσω ἀπό κάθε Ἅγιο   ὑπάρχει πάντοτε μία ἁγία γυναίκα. Ἄν δέν εἴχαμε τήν ἁγία Μακρίνα, καθώς καί τήν Ἐμέλεια, γιαγιά καί μητέρα τοῦ Μ. Βασιλείου, δέν θά εἴχαμε τήν πολυπληθῆ καί ἁγία οἰκογένεια  τοῦ μεγάλου Ἱεράρχη. Δίδασκε στά παιδιά καί στά ἐγγόνια της ὅ,τι ἄκουγε ἀπό τόν πνευνατικό της, τόν ἅγιο ἱερομάρτυρα Γρηγόριο τόν θαυματουργό, ἐπίσκοπο Νεοκαισαρείας τοῦ Πόντου.

Δέν θά εἴχαμε τόν ἅγιο Γρηγόριο, ἄν δέν ὑπῆρχε ἡ ἁγία Νόνα, πού, ὅπως προείπαμε, μοιάζει πολύ στόν βίο καί στίς ἀρετές της μέ τήν ἁγία Εὐβούλη, οὔτε τόν Ἱερό Χρυσόστομο θά εἴχαμε χωρίς τήν ἁγία Ἀνθούσα. Δέν θά εἴχαμε τόν Μέγα Κωνσταντῖνο, ἄν δέν εἴχαμε τήν εὐσεβέστατη ἁγία Ἑλένη. Δέν θά εἴχαμε τόν ἅγιο Γεώργιο, τόν μεγαλομάρτυρα, ἄν δέν ὑπῆρχε ἡ ἁγία μητέρα του Πολυχρονία, οὔτε τόν ἅγιο Ἀδριανό, χωρίς τήν σύζυγό του ἁγία Ναταλία κ.ἄ. Εἶπε κάποιος σοφός: τό χέρι πού κουνάει τήν κούνια τοῦ μικροῦ παιδιοῦ, κουνάει τόν κόσμο ὅλο. Καί πάλι: Εἶδα ἄνδρα νά ἀνεβαίνει ψηλά στά σκαλοπάτια τῆς κοινωνίας. Κοίταξε κάτω χαμηλά, τήν σκάλα τήν κρατάει κάποια γυναίκα.

Ἡ ἐνάρετη αὐτή χριστιανή μητέρα, ἡ ἁγία Εὐβούλη φρόντισε νά μεταδώσει τίς σωτηριώδεις χριστιανικές ἀλήθειες στό παιδί της. Τό ἀνέθρεψε ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων, ἀπό πολλή μικρή ἡλικία, ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου. Φύτεψε μέσα στό περιβόλι τῆς ψυχῆς του ὅλα τά πνευματικά καί εὐώδη ἄνθη τῶν χριστιανικῶν ἀρετῶν, πρίν προλάβει νά μπεῖ μέσα του ἡ κακία καί ἀλλάξει σύνεσιν αὐτοῦ, ὅπως διαβάζουμε στή Σοφία Σολομῶντος. Δέν παρέλειψε ἀκόμη νά γνωρίσει στό παιδί της τόν δικό της πνευματικό καί νά τό συνδέσει μαζί του.

Ἔτσι ὅταν ὁ Θεός πῆρε κοντά του τήν ἁγία μητέρα, ὁ νεαρός Παντολέων ( ἔτσι τόν ἔλεγαν στήν ἀρχή), εἶχε στήριγμα καί δάσκαλο, ὁδηγό στήν κατά Χριστόν πολιτεία τόν ἅγιο Ἑρμόλαο. Ἡ ἁγία Εὐβούλη ἔφυγε νωρίς ἀπό αὐτόν τόν μάταιο κόσμο. Ἄφησε ὅμως τό βλαστάρι της σέ καλά χέρια.

 Νά ἕνα ἄλλο σπουδαιότατο δίδαγμα καί παρακαταθήκη, πού μᾶς ἀφηνει. Νά φέρουμε τά παιδιά κοντά στόν Χριστό. Νά τά πάρουμε ἀπό τό χέρι, ὅπως ὁ πατέρας ἐκεῖνος λίγο μετά τήν μεταμόρφωση καί νά ποῦμε στόν Ἰησοῦ Χριστό, Κύριε, ἤνεγκα τόν υἱόν μου πρός σέ. Ἄν θέλουμε αὐτά νά ζοῦν μέ ἀσφάλεια καί ἐμεῖς νά κοιμώμαστε ἥσυχοι καί ξένοιαστοι, πρέπει νά τά ὁδηγήσουμε στήν Ἐκκλησία. Νά τά συνδέσουμε μ᾿ ἕναν καλό καί ἔμπειρο πνευματικό. Τό συμφέρον μας καί πρό πάντων τό δικό τους συμφέρον αὐτό ὑπαγορεύει.

Κάποτε μία μητέρα πλησίασε τόν ἱερέα τῆς ἐνορίας της καί τοῦ παραπονέθηκε γιά τήν κόρη της. Πάτερ, τοῦ εἶπε, ἔχω μεγάλο πρόβλημα μέ τήν κόρη μου. Φοβήθηκε ὁ Ἱερεύς, στενοχωρέθηκε. Φαντάσθηκε, ὅτι θά κατρακύλησε στήν ἀνηθικότητα ἤ θά ἔπεσε στήν κόλαση τῶν ναρκωτικῶν. Τί συμβαίνει, κυρία μου; ρώτησε ὁ ἀγαθός Λευΐτης. Καί ἡ ἀπάντηση: Ἄχ, πάτερ μου, μεγάλο πρόβλημα, ἡ κόρη μου δέν ἔχει φίλο!! Τί νά ποῦμε; Δέν θά γίνουμε καί προαγωγοί τῶν παιδιῶν μας στήν ἀνηθικότητα!  Γιατί σήμερα, δυστυχῶς, δέν ὑπάρχει ἁγνή φιλία. Ὅταν λέμε φίλο, συνήθως ἐννοοῦμε τόν σύντροφο στήν αἰσχρή ἁμαρτία. Τό πιό πάνω παράδειγμα - δυστυχῶς- δέν εἶναι τό μοναδικό. Πολλοί γονεῖς ντρέπονται πού τά παιδιά τους δέν ἔχουν φίλο. Τό ἴδιο καί κάποιες κοπέλες αἰσθάνονται μειωνεκτικά ἕναντι κάποιων ἄλλων, πού ἔχουν σχέσεις ἀνεπίτρεπτες. Ὅμως καρφί δέν τούς καίγεται πού δέν ἔχουν πνευματικό, πού δέν ἔχουν καμμία σχέση μέ τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία του. Αὐτούς τούς γονεῖς, λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ Θεός θά τούς καταδικάσει σάν ἐγκληματίες.

Σ᾿ ἕνα βιβλίο του γράφει ὁ Τώθ, ὅτι μία μητέρα πῆγε κι᾿ αὐτή νά παραπονεθεῖ στόν ἱερέα τῆς ἐνορίας της. Ὁ γυιός μου εἶναι τριάντα ὀκτώ ἐτῶν καί δέν μέ ἀκούει. Μέ μαλώνει, μέ προσβάλλει, μοῦ ἀντιμιλάει, εἶναι νευρικός, σπαταλάει τήν περιουσία μου. Ὁ ἱερεύς τήν ξάφνιασε μέ τήν ἐρώτησή του. Κυρία μου, πόσα χρόνια ἔχετε νά ἐξομολογηθεῖτε καί νά κοινωνήσετε; Τά᾿ χασε ἐκείνη. Ἄλλα πράγματα περίμενε. Ὅταν συνῆλθε τοῦ ἀπάντησε: Ἀπό τότε πού παντρεύτηκα, δέν προσῆλθα στά ἅγια Μυστήρια. Ἐ, τότε μή ρωτᾶμε καί μή παραπονούμεθα, γιατί ἔγιναν ἔτσι τά παιδιά μας. Ὅταν ἐπί 40 χρόνια δέν ἔχουμε καμμία σχέση μέ τήν ἐκκλησία καί τά μυστήρια, τότε δέν φταῖνε ἐκεῖνα. Ἐμεῖς φταῖμε, πού δέν τά διδάξαμε Χριστό, τόν ὁποῖο ἐμεῖς δέν εἴχαμε.

Γιά νά τελειώσουμε, ἀγαπητοί μου, σᾶς ἀναφέρω καί τοῦτο. Ὁ ἅγιος Παντελεήμων πολλές φορές παρακαλοῦσε καί προέτρεπε τόν πατέρα του νά γίνει χριστιανός. Μάλιστα δέ τοῦ ἔλεγε, ὅτι αὐτό ἤθελε πολύ καί ἡ μητέρα του καί, ἄν γίνει, θά χαρεῖ ἐκείνη πολύ στόν οὐρανό. Ὁ πάγος ἔσπασε, τό σίδερο λύγισε. Ἡ καρδιά τοῦ Εὐστόργιου ἄρχισε σιγά-σιγά νά μαλακώνει καί ὅταν ὁ Ἅγιος ἐθεράπευσε ἕναν τυφλό, πού κανείς δέν μπόρεσε νά θεραπεύσει, αὐτό τόν συνεκλόνισε καί τόν ὁδήγησε στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ. Τόν ἔφερε στόν ἅγιο Ἑρμόλαο, ὁ ὁποῖος τόν βάπτισε καί τόν ἔκανε χριστιανό. Ἡ Ἁγία Εὐβούλη ἀπό τόν οὐρανό ἔκανε τό θαῦμα της.

Ἀγαπητοί μου,

Παλαιότερα οἱ χριστιανοί ὁδηγοῦσαν πολλούς εἰδωλολάτρες καί ἄθεους στόν ἀληθινό Θεό. Σήμερα ἕναν χριστιανό δέν μποροῦμε νά τόν φέρουμε κοντά στό Χριστό, νά τόν ὁδηγήσουμε στήν Ἐκκλησία. Αὐτό σημαίνει, ὅτι ἐμεῖς δέν εἴμαστε σωστοί χριστιανοί. Εἴμαστε χλιαροί, νερόβραστοι, ἀδιάφοροι, γι᾿ αὐτό δέν μποροῦμε νά ἐμπνεύσουμε, νά συγκινήσουμε καί νά διδάξουμε τούς ἄλλους.

Ἔλεγε ὁ σοφός Ἀρχιμήδης τῆς ἀρχαιότητος, δῶσε μου τόπο νά σταθῶ καί θά κινήσω τήν γῆ ὁλόκληρη. Ἐγώ σᾶς λέω, ἄν ἔχουμε σωστές γυναῖκες, ἅγιες γυναῖκες, τότε μποροῦμε νά ἀλλάξουμε τό πρόσωπο ὅλης τῆς γῆς. Νά τό κάνουμε ἀγνώριστο, πολύ διαφορετικό ἀπό ὅ,τι εἶναι σήμερα.

Καί νά σᾶς πῶ κάτι; Οἱ γυναῖκες δέν ἀποτελοῦν τό ἀσθενές φύλο. Εἶναι τό ἰσχυρότερο. Ὅ,τι βάλουν στό μυαλό τους τό πετυχαίνουν κι᾿ ἄς μή τό θέλουν οἱ ἄντρες τους. Αὐτήν τήν ἱκανότητά τους, αὐτό τό ταλέντο τους νά τό ἀξιοποιήσουν καί νά τό χρησιμοποιοῦν πάντοτε γιά τό ἀγαθό, μιμούμενες τήν Ἁγία Εὐβούλη, πού σήμερα γιορτάζουμε.

Σ᾿ αὐτό ἄς μᾶς ὁδηγεῖ ἡ Ἁγία Εὐβούλη καί νά ἔχουμε ὅλοι μας πάντοτε τήν εὐχή της. Ἀμήν.-                    

Ὁ ἅγιος Νεομάρτυς καί Ἱερομάρτυς Ἰωάννης τῆς Σάντα Κρούζ.

     

 Ὁ μακάριος αὐτός ἅγιος τῶν ἡμερῶν μας Ἰωάννης Καρασταμάτης (στό ἐπώνυμο) καταγόταν ἀπό τό νησί τῶν Κυκλάδων Ἄνδρο. Γεννήθηκε στό χωριό Ἀποίκια τό ἔτος 1937. Ἐκεῖ ἔμαθε τά πρῶτα του γράμματα καί σάν ἔφτασε στήν ἡλικία τῶν εἴκοσι ἐτῶν πῆγε στή μακρινή Ἀμερική, ὅπου δημιούργησε οἰκογένεια καί χειροτονήθηκε Ἱερέας.

Γιά δέκα χρόνια ἐργάσθηκε μέ πολύ ζῆλο σέ διάφορους Ναούς στήν παγωμένη Ἀλάσκα, γιά νά καταλήξει στή Σάντα Κρούζ. Ἱερουργοῦσε στόν Ἱερό Ναό τοῦ Προφήτη Ἠλία, τόν ὁποῖο ἐπισκεύασε, τελειοποίησε καί ἐγκαινίασε τό 1981. Στό Ναό αὐτό ἐργάσθηκε μέ ἀξιοθαύμαστο ζῆλο, μιμούμενος τόν ἅγιο τῆς Ἐνορίας του τόν ζηλωτή καί πυρφόρο Ἠλία, τόν ἀποκαλούμενο τό πρωτοπαλίκαρο τοῦ Θεοῦ. Ἔγινε τό κέντρο τῆς ὀρθόδοξης ὁμολογίας σέ ὅλη ἐκείνη τήν περιοχή, ὅπου οἱ ἄνθρωποι ζοῦσαν μακρυά ἀπό τήν ἀλήθεια, τόν Θεό καί τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Δέν μποροῦσε νά ἀναπαυθεῖ, νά ἡσυχάσει, ὅταν σκεπτόταν, ὅτι τόσοι πολλοί ἄνθρωποι ζοῦσαν μέσα στό σκοτάδι καί στήν πλάνη. Ἔκαμνε αὐτό πού λέει ὁ ψαλμωδός: Εἰ δώσω ὕπνον τοῖς ὀφθαλμοῖς μου καί τοῖς βλεφάροις μου νυσταγμόν καί ἀνάπαυσιν τοῖς κροτάφοις μου (ψαλμ. 131, 4).

Ὁ εὐλογημένος Ἰωάννης ἦταν ἁπλός στήν συμπεριφορά του, σάν τόν Ἅγιο Σπυρίδωνα. Ἀγαποῦσε πολύ τούς ἐνορίτες του, χωρίς νά κάνει διακρίσεις. Τούς θεωροῦσε ὅλους πραγματικά παιδιά του. Ποτέ δέν ἦταν κλειστή ἡ πόρτα τοῦ σπιτιοῦ του γιά κανένα. Τήν εἶχε πάντοτε ἀνοιχτή ἀκόμη καί τίς πιό ἀκατάλληλες ὧρες, τίς μεταμεσονύχτιες, παρά τίς διαμαρτυρίες τῶν δικῶν του γιά τόν φόβο τῶν ἀνθρώπων τῆς νύχτας, πού συνήθως εἶναι στοιχεῖα κακοποιά.

Τά κηρύγματά του ἦταν φλογερά καί πύρινα, εἴπαμε σάν τοῦ Προφήτη Ἠλία, ἀφοῦ στό Ναό του ὑπηρετοῦσε. Ἀγαποῦσε τόν Θεό, ὅπως διαβάζουμε στό Ἱερό Εὐαγγέλιο, μέ ὅλη τή δύναμη τῆς ψυχῆς του (Ματθ. ΚΒ, 37), καί ἔτσι ἤθελε ὅλοι νά Τόν ἀγαποῦν. Δέν περίμενε τούς ἀνθρώπους μόνο στήν ἐκκλησία του. Συχνά ἔβγαινε στούς δρόμους καί στίς πλατεῖες, γιά νά συναντήσει τούς τυφλούς καί χωλούς στήν ψυχή, ὅπως παρήγγειλε  ὁ οἰκοδεσπότης στόν ὑπηρέτη του μέσα στό Εὐαγγέλιο (Λουκ. ΙΔ, 21). Συζητοῦσε μέ νέους ἀνθρώπους, πού δέν γνώριζαν γιά τόν Θεό καί τήν Ἐκκλησία, ἀκόμη μέ πολλούς ἄλλους πού δέν ἦταν ὀρθόδοξοι, ἀλλά ἀνῆκαν σέ ἄλλα δόγματα ἤ ἦσαν ἀλλόθρησκοι, ὅπως Ἑβραῖοι κλπ. Τούς μιλοῦσε γιά τούς Ἁγίους μας, γιά τήν Παναγία καί τά ἀμέτρητα θαύματά της. Ὅλα αὐτά τούς συγκινοῦσαν βαθύτατα καί πολλοί προσερχόντουσαν στήν Ὀρθοδοξία. Μετά ἀπό ἀρκετή καί συστηματική κατήχηση τούς βάπτιζε.

Αὐτό ὅμως ἔκανε κάποιους νά δυσαρεστοῦνται καί νά ἔχουν ἄγριες διαθέσεις ἀπέναντί του. Ἄρχισαν νά τόν ἀπειλοῦν καί γιά τήν ζωή του μέ τό τηλέφωνο ἤ ἐπιστολές. Τότε ἦταν πού ὁ π. Ἰωάννης ἔγινε πιό φλογερός. Τίποτε δέν τόν σταματοῦσε. Εἶχε κατά νοῦν πάντοτε τά λόγια τοῦ ἀποστόλου Παύλου πού ἔλεγε, ἀνάγκη γάρ μοι ἐπίκειται, οὐαί δέ μοί ἐστιν ἐάν μή εὐαγγελίζωμαι. Ὁ ἥσυχος καί πρᾶος στή ζωή του ἄνθρωπος ἦταν χείμαρρος ὁρμητικός γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πάνω στό καθῆκον του. Ποτέ δέν φοβήθηκε τίς ἀπειλές τῶν δυσσεβῶν καί ἀπίστων. Ὅσο τά μάτια μου ἔχουν νερό, ἔλεγε, ἐγώ θά κηρύττω ἀσταμάτητα τήν Ὀρθοδοξία.

Ἀγαποῦσε τήν ὀρθόδοξη παράδοση καί δέν ἀκολουθοῦσε τόν μοντέρνο τρόπο ζωῆς πού ἀκολουθοῦσαν πολλοί ἱερεῖς τῆς Ἀμερικῆς, γι᾿ αὐτό καί οἱ χριστιανοί τόν ἐκτιμοῦσαν. Κήρυττε γιά τόν ἀντίχριστο καί συνιστοῦσε στούς χριστιανούς νά προφυλάσσωνται ἀπό τίς παγίδες του, νά ἀποφεύγουν τό σφράγισμα καί τόν ἁμαρτωλό τρόπο ζωῆς.

Στήν Ἄνδρο γίνεται κάθε χρόνο τό θαῦμα μέ τούς κρίνους τῆς Παναγίας. Ὅταν τήν ἄνοιξη ἀνθίζουν οἱ κρίνοι, τούς πηγαίνουν στή χάρη της καί τούς ἐναποθέτουν στήν εἰκόνα της, πού βρίσκεται στήν Ἱερά Μονή τοῦ ἁγίου Νικολόυ. Μέ τόν καιρό φυσικά ξεραίνονται καί πέφτουν ἄνθη καί φύλλα. Μένουν ξερά κοτσάνια. Ὅμως, ὅταν πλησιάζει ἡ γιορτή τῆς Παναγίας, οἱ κρίνοι καί πάλι ἀνθίζουν. Ἀπό αὐτά τά ξερά κλαδιά πῆρε ὁ π. Ἰωάννης, σάν ἦρθε στό νησί του, καί τά μετέφερε στήν Ἐκκλησία του. Τά τοποθέτησε στήν εἰκόνα τῆς Παναγίας καί ἐκεῖνα ξανάνθισαν.

Κάποτε ἦρθε καί ἡ πρεσβυτέρα του στήν Ἑλλάδα. Πῆρε ρίζες ἀπό αὐτούς τούς κρίνους καί τούς φύτεψαν στήν Ἀμερική. Ἔβαζαν τούς κρίνους στήν Παναγία καί ἐκεῖνοι πάλι ἄνθιζαν, ἀφοῦ προηγουμένως εἶχαν ξεραθεῖ. Αὐτό ἔκανε νά ἀναθερμανθεῖ ἀκόμη περισσότερο ὁ ζῆλος τοῦ ταπεινοῦ Λευΐτη. Ζητοῦσε ἀπό τόν Ἡγούμενο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Νικολάου Γέροντα Δωρόθεο βιβλία καί ἄλλο ὀρθόδοξο ὑλικό γιά τά κηρύγματά του. Μάλιστα ἔγραφε ὁ ἴδιος καί θρησκευτικά ποιήματα.

Κάποια νύχτα, ἦταν 18 πρός 19 Μαΐου τοῦ 1985, ὁ π. Ἰωάννης πού ἦταν στό Ναό, ἄργησε νά πάει στό σπίτι του. Οἱ δικοί του ἀνησύχησαν καί τόν ἀναζήτησαν. Ὁ γυιός πῆγε στήν Ἐκκλησία μήπως καί συναντήσει ἐκεῖ τόν πατέρα του. Τοτε ἦταν πού βρέφηκε μπροστά σ᾿ ἕνα φοβερό θέαμα: Ὁ πατέρας του ἦταν πεσμένος κάτω κατακρεουργημένος καί ἀγνώριστος. Οἱ σατανισταί τόν βρῆκαν μόνο του, τόν ἔπιασαν  καί τόν βασάνισαν φοβερά. Διέλυσαν τό κρανίο του χτυπώντας τον μέ σφυριά καί κατέκοψαν τό σῶμα του μέ μαχαίρια. Καί ὅπως διαπίστωσε ἡ ἀστυνομία, ἐπειδή ὁ ἀθλητής τοῦ Χριστοῦ σπαρταροῦσε, πῆραν τό σταυρό  πού φοροῦσε καί τόν ἔπνιξαν μέ τήν ἁλυσίδα του. Τό μαρτυρικό του αἷμα πλημμύρισε τό δάπεδο τοῦ Ναοῦ καί μέ αὐτό ἔγραψαν στούς τοίχους τοῦ Ναοῦ συνθήματα σατανικά καί τόν ἀριθμό τοῦ ἀντιχρίστου, τό 666. Ἦταν τότε μόλις σαράντα ὀκτώ ἐτῶν.

 Στόν ἅγιο αὐτό τῶν ἡμερῶν μας ἐπαληθεύεται ὁ λόγος τῆς σοφίας Σολομῶντος: Τελειωθείς ἐν ὀλίγῳ ἐπλήρωσε χρόνους μακρούς. Λίγα σέ ἀριθμό τά ἔτη του, γεμάτα ὅμως ἀπό ἀρετή... καθόσον ἀξία δέν ἔχουν τά πολλά χρόνια, πού θά ζήσει κάποιος, ἀλλά ἡ ἁγία ζωή... Ἔτσι ἔγινε εὐάρεστος στόν Κύριο, τόν ἀγάπησε ὁ Θεός, (ὅπως πιό ἁπλᾶ λέμε) καί γιαὐτό ἔσπευσε νά φύγει ἀνάμεσα ἀπό τούς πονηρούς ἀνθρώπους. Οἱ ἀσεβεῖς ἄνθρωποι δέν μποροῦν νά ἐννοήσουν τέτοια πράγματα, ὅτι ἕνας πρόωρος θάνατος εἶναι χάρη Θεοῦ γιά τούς ἐκλεκτούς Του καί ἐπίσκεψη γιά τούς ἀφοσιωμένους σ᾿ Αὐτόν.

Παλαιότερα ὁ Ἅγιος φωτογραφήθηκε μέ τό Σταυρό στό χέρι στό σημεῖο πού μαρτύρησε. Ἴσως ἦταν ἕνα σημάδι γιά τό τί θά ἀκολουθοῦσε.

Ἡ ἀστυνομία ἐρεύνησε γιά τούς δολοφόνους τοῦ ἁγίου καί βρῆκαν τρία ἄτομα, ἕνα ἀνδρόγυνο καί τόν γυιό τοῦ ἄνδρα ἀπό ἄλλη γυναίκα. Ἦταν ἱερεῖς τοῦ σατανᾶ οἱ ὁποῖοι, ὅταν τούς συνέλαβαν, πῆραν δηλητήριο φιδιοῦ (κόμπρας) καί πέθαναν. Ὁ τρίτος ἔχασε τά λογικά του καί δέν μπορεῖ κανείς νά συνεννοηθεῖ μαζί του.

Πρίν ἀπό τόν θάνατό του συνέβησαν τρία θαυμαστά γεγονότα.

α) Μιά ἑβδομάδα πρίν ἀπό τό μαρτυρικό του τέλος οἱ κρίνοι τῆς Παναγίας ξεράθηκαν ξαφνικά καί ἐντελῶς ἀναίτια καί ἔπεσαν ὅλοι. Ἀπό τότε δέν ξανάνθισαν.

β) Ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας δάκρυσε καί τό δάκρυ μένει ἀκόμη ἐπάνω στήν εἰκόνα καί

γ) Ἐπί τρεῖς συνεχεῖς Κυριακές πρίν ἀπό τό μαρτύριό του, κατά τήν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας, ὁ π. Ἰωάννης, ὁ ἅγιος αὐτός ἄνθρωπος ἔλαμπε μέ ἕνα οὐράνιο φῶς καί τό πρόσωπό του σκόρπιζε ἀκτίνες σάν τόν ἥλιο.

Οἱ ἐμφανίσεις τοῦ Ἁγίου μετά τό μαρτυρικό του τέλος εἶναι πάμπολλες. Παραμονές τοῦ Ἁγίου Νικολάου, πού θά γιόρταζε τό Μοναστήρι στήν Ἄνδρο, πῆγαν γυναῖκες ἀπό τό χωριό νά βοηθήσουν. Κάποια στιγμή εἶδαν τόν Ἅγιο Ἰωάννη νά ἔρχεται πρός τό μέρος τους ἀπό τήν ἀνοιχτή πόρτα στήν τράπεζα. Ἔβαλαν ὅλοι τίς φωνές, τόν γνώρισαν, τόν φώναξαν παπα-Γιάννη, ἀλλ᾿ ἐκεῖνος χάθηκε ἀπό μπροστά τους. Σέ ἄλλη περίπτωση μιλώντας ὁ Γέροντας τῆς Μονῆς σέ χριστιανούς γιά τό μαρτύριο τοῦ ἁγίου, τόν εἶδαν μπροστά τους νά τούς εὐλογεῖ καί νά χάνεται. Στίς 4 Ἰουλίου τοῦ 1986 ἡ κόρη του Μαρία πῆγε στήν Ἄνδρο, γιά νά δωρίσει τά ἄμφια τοῦ μάρτυρα πατέρα της στό Μοναστήρι τοῦ ἁγίου Νικολάου. Τήν ὥρα πού τό καράβι ἔμπαινε στό λιμάνι οἱ καμπάνες καί τά σήμαντρα τῆς μονῆς χτυποῦσαν πανηγυρικά καί πολύ ἁρμονικά ἀπό μόνα τους. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στίς 19 Μαΐου, δηλαδή μιά μέρα πρίν ἀπό τήν ἀνακομιδή τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ ἁγίου Νικολάου, πού τόσο πολύ τιμοῦσε καί ἀγαποῦσε.

Ὁ Ἅγιος ζήτησε νά μοιρασθεῖ παντοῦ ἡ εἰκόνα του καί νά γίνει γνωστό τό μαρτύριό του καί ἡ ὀρθόδοξη ὁμολογία του. Γι᾿ αὐτό καί ἐμεῖς κάνοντες ὑπακοή προβαίνουμε σ᾿ αὐτήν τήν μικρή προσπάθεια καί ταπεινά ζητοῦμε τήν εὐλογία καί τίς πρεσβεῖες του γιά μᾶς καί γιά ὅλο τόν κόσμο. Ἀμήν.-

                               Ἀπολυτίκιον

               Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης.

           Νέου Κόσμου τό φέγγος καί τῆς Ἄνδρου τό βλάστημα, Ἱερομαρτύρων τήν δόξαν, Ἰωάννην τιμήσωμεν. Σφαγείς γάρ τῷ Ναῷ ὑπέρ Χριστοῦ, ἀρτίως καταυγάζει Σάντα Κρούζ, καί συνάγει Ὀρθοδόξους, ἁπανταχόθεν ἀνακράζοντας: δόξα τῷ σέ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σέ στεφανώσαντι, δόξα τῷ σέ προστάτην θαυμαστόν, τοῖς ἔθνεσιν δείξαντι.

                              Ἕτερον. Ἦχος πλ. α΄

                           Τόν συνάναρχον Λόγον.

          Ἀποστόλων τήν φλόγα ψυχῇ δεξάμενος, τόν Νέον Κόσμον φωτίζεις ἐν ἡμετέροις καιροῖς, ἀφανίζεις τε σατᾶν τά μηχανήματα, ὅτι σ᾿ αὐτόν ὑπέρ Χριστοῦ ἱερούργησας πιστῶς, τῆς Σάντα Κρούζ, Ἰωάννη. Τῆς νήσου Ἄνδρου ὁ γόνος, ἡμῶν δέ σκέπη καί καταφύγιον.

Δείτε την ακολουθία του Αγίου εδω

Ὁ Χριστιανισμός στόν Πόντο.

     Ὁμιλία σέ ἐκδήλωση Ποντίων 7-10-2007)

κ. Νομάρχα, κ. Δήμαρχε, κ. Διευθυντά τῆς Ἀστυνομίας,

κ. Συνταγματάρχα, ἐκπρόσωπε  τοῦ Στρατηγοῦ-Διοικητοῦ τῆς ΙΙ Μεραρχίας, 

 κ. πρόεδρε τοῦ Συλλόγου Ποντίων Ἐδέσσης,

ἀγαπητή καί ἐκλεκτή ὁμήγυρις τῶν παρευρισκομένων,

Τό θέμα  τό ὁποῖον μοῦ ἀνετέθη νά σᾶς παρουσιάσω, εἶναι ὁ Χριστιανισμός στόν Πόντο. Εἶναι ἕνα μεγάλο θέμα καί πολλά θά μπορούσαμε νά ποῦμε πάνω σ᾿ αὐτό. Ὅμως θά ἀναγκασθῶ νά συντομεύσω καί νά παρουσίασω λίγα μόνο στοιχεῖα, γιά νά μή σᾶς κουράσω πολύ.

Ὅταν λέμε Πόντο ἐννοοῦμε τά βόρεια παράλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τά νότια τῆς Μαύρης Θάλασσας, πού ἐκτείνονται σέ βάθος 200-300 χιλιομέτρων στήν ἐνδοχώρα. Βέβαια ἔχουμε τό μικρό κράτος τοῦ Πόντου καί τό μεγαλύτερο κράτος. Εἶναι ἀπό τά μέρη ἐκεῖνα, πού πρῶτα ἀσπάσθηκαν τόν χριστιανισμό καί ἔδωσαν τούς περισσότερους Ἁγίους καί Μάρτυρες στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.

Πρώτη ἀναφορά γιά τήν διάδοση τοῦ χριστιανισμοῦ στόν Πόντο κάνει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. Ἀπό τό βιβλίο αὐτό πληροφορούμεθα, ὅτι Ἑβραῖοι ἀπό τόν Πόντο βρίσκονταν ἀνάμεσα στό ἀκροατήριο,  ὅταν τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς ὁ ἀπόστολος Πέτρος μίλησε στά συγκεντρωμένα πλήθη καί μετεστράφησαν στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ 3.000 ψυχές. Πάρθοι καί Μῆδοι καί Ἑλαμῖται, καί οἱ κατοικοῦντες τήν Μεσοποταμίαν, Ἰουδαίαν τε καί Καππαδοκίαν, Πόντον καί τήν Ἀσίαν...ἀκούομεν λαλούντων αὐτῶν ταῖς ἡμετέραις γλώσσαις τά μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ. Πράξ. Β,9). Ἐδῶ ὑπονοεῖται ὅτι αὐτήν τήν σπουδαία ἡμέρα οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι μίλησαν καί στήν ποντιακή διάλεκτο, ἀφοῦ ὅλοι οἱ παρευρισκόμενοι ἄκουγαν τό κήρυγμα τῶν Ἀποστόλων στήν δική τους διάλεκτο. Ἀκούομεν αὐτῶν λαλούντων τῇ ἰδίᾳ ἡμῶν διαλέκτῳ, ἔλεγαν οἱ ἀκροαταί.

Ἀπό τό ἴδιο βιβλίο τῶν Πράξεων καί τίς ἐπιστολές τοῦ ἀποστόλου Παύλου γνωρίζουμε τόν Ἀκύλα, ποντικόν τῷ γένει, (Πράξ. ΙΗ΄,2) καθώς καί τήν σύζυγό του Πρίσκιλλα. Ἄλλος ἀποστολικός ἄνδρας καί συνεργάτης τοῦ ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν ἦταν ὁ Φιλόλογος, ἐπίσκοπος Σινώπης, χειροτονημένος ἀπό τόν ἀπόστολο Ἀνδρέα. Στήν πρός Ρωμαίους ἐπιστολή γράφει ὁ Παῦλος, ἀσπάσασθε Φιλόλογον καί Ἰουλίαν...( Ρωμ.ΙΣΤ,15).

Ὁ ἀπόστολος Πέτρος πάλι γράφει τήν πρώτη του καθολική ἐπιστολή καί τήν ἀπευθύνει ἐκλεκτοῖς παρεπιδήμοις διασπορᾶς Πόντου, Γαλατίας, Καππαδοκίας, Ἀσίας καί Βιθυνίας. (Α΄Πέτρ.Α΄,1). Ἀπό τά προηγούμενα φαίνεται πώς ἡ διασπορά αὐτή ἦταν ἀρκετά μεγάλη, γιά νά ἀσχοληθεῖ μέ αὐτήν ὁ ἀπόστολος Πέτρος.

Σύμφωνα μέ ἱστορικά στοιχεῖα καί τό Συναξάρι τῆς Ἐκκλησίας ἐκήρυξαν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ στόν Πόντο οἱ Ἀπόστολοι Πέτρος καί Ἀνδρέας. Ὁ μέν Πέτρος στό ἐσωτερικό τοῦ Πόντου, ὁ δέ Ἀνδρέας στά παράλια. Ἠ Ἐκκλησία τῆς Ἀμάσειας ἱδρύθηκε ἀπό τόν Πέτρο, ὅπου χειροτόνησε καί ἐγκατέστησε ἐπίσκοπο τόν Νικήτα. Ὁ Ἀνδρέας ἐκήρυξε στήν Σινώπη, Τραπεζούντα καί Ἀμισό.

Ἐκτός ἀπό τίς χριστιανικές πηγές ἔχουμε καί ἐξωχριστιανικές. Ὁ διοικητής τῆς Βιθυνίας καί τοῦ Πόντου Πλίνιος ὁ νεώτερος ἔγραφε τό 113 στόν αὐτοκράτορα Τραϊανό, ὅτι ὁ χριστιανισμός ἦταν εὑρύτατα διαδεδομένος, τόσο στήν ὕπαιθρο, ὅσο καί στά χωριά καί ὅτι οἱ χριστιανοί ἀνήκουν σέ κάθε κοινωνικό στρῶμα καί ὅτι οἱ διωγμοί δέν θά ἀποδώσουν ὡς κατασταλτικά μέτρα ἐναντίον τῶν χριστιανῶν. Τότε ἐπί Τραϊανοῦ ἐμαρτύρησε ὁ ἐπίσκοπος Σινώπης Φωκᾶς, ὁ θαυματουργός.

Ἀναφέρεται τό ὄνομα τοῦ ἐπισκόπου Ἀμάστριδος Πάλμα γύρω στό 170. Ὁ ἴδιος προεδρεύει σέ Σύνοδο ἐπισκόπων τοῦ Πόντου τό 190, πού εἶχε σάν ἀποτέλεσμα τήν καταδίκη τῶν αἱρέσεων καί τήν εὐθυγράμμιση τῶν Ἐκκλησιῶν μέ τήν Ρωμαϊκή Ὀρθοδοξία.

Λίγο ἀργότερα ἕνας ἄλλος σπουδαιότατος καί ἀξιολογώτατος ἐπίσκοπος εἶναι ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νεοκαισαρείας, ὁ ὁποῖος συνεχίζει τό ἔργο τοῦ ἀποστόλου Ἀνδρέα. Ὁ ἱεραποστολικός του ζῆλος φαίνεται ἀπό τά ἐγκώμια τοῦ βιογράφου του Ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης, ἀδελφοῦ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Κατ᾿ αὐτόν, ὅταν ὁ Ἅγιος Γρηγόριος πῆγε στήν Νεοκαισάρεια βρῆκε 17 χριστιανούς. Ὅταν πέθανε, στήν γενική περιφέρεια τῆς Νεοκαισαρείας εἶχαν ἀπομείνει μόνο 17 εἰδωλολάτραι. Ἡ φυσιογνωμία αὐτοῦ τοῦ Ἁγίου εἶναι πάρα πολύ μεγάλη καί δέν τήν ἀνεγνώσισαν οὔτε αὐτοί οἱ ἐκκλησιαστικοί κύκλοι, οὔτε ἀκόμη οἱ  Ἱερεῖς καί οἱ Ἐπίσκοποι. Ὑπῆρξε ὁ Ἅγιος αὐτός

πνευματικός τῆς Ἁγίας Μακρίνας, γιαγιᾶς τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Ἄν ἔχουμε τήν Ἁγία Μακρίνα, ὀφείλεται στόν Ἅγιο Γρηγόριο. Ἄν ἔχουμε ἀπό τήν οἰκογένεια τοῦ Μ. Βασιλείου ἕντεκα Ἁγίους, αὐτό ὀφείλεται στήν γιαγιά Ἁγία Μακρίνα.

Ὅσο ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἑδραιωνόταν καί στά πλέον δυσπρόσιτα μέρη τοῦ Πόντου, τόσο αὐξανόταν οἱ καταπιέσεις καί οἱ διωγμοί ἐναντίον τῶν χριστιανῶν καί μάλιστα ἰδιαίτερα ἐντάθηκαν στά χρόνια τοῦ Διοκλητιανοῦ, Γαλερίου καί Μαξιμίνου. Ὅμως οἱ συστηματικοί διωγμοί, ἀντί νά φοβήσουν τούς χριστιανούς, ἀντί νά κλονίσουν τό φρόνημά τους, τούς ἔκαναν πιό ἐπιθετικούς. Τούς δυνάμωναν στόν ἀγώνα τους γιά τήν διάδοση τοῦ χριστιανισμοῦ καί τήν συντριβή τῶν εἰδώλων.

Στά μέρη τοῦ Πόντου ἐξακολουθοῦσε νά λατρεύεται ὁ Μίθρας. (Εἶναι ὁ Ἥλιος καί ὁ Ἀπόλλων τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων). Τέσσερις νεαροί ἀπό τήν Τραπεζούντα, ὁ Εὐγένιος, Οὐαλεριανός, Κανίδιος καί Ἀκύλας κατέστρεψαν τό ἄγαλμα καί τόν βωμό τοῦ Μίθρα, μέ ἀποτέλεσμα νά συλληφθοῦν καί νά ὑποστοῦν μαρτυρικό θάνατο. Γιά πολλά χρόνια ὁ Ναός τοῦ Ἁγίου Εὐγενίου ἦταν ὁ Μητροπολιτικός Ναός τῆς Τραπεζούντας. Ὁ ἴδιος ἐτιμᾶτο ὡς διδάσκαλος, φωτιστής καί πολιοῦχος τῆς μεγάλης καί σπουδαίας αὐτῆς πόλεως.

Τό παράδειγμα τοῦ ἁγίου Εὐγενίου ἀκολούθησαν πολλοί ἄλλοι ἀγωνιστές τῆς πίστεως. Π.χ. οἱ Ριζούντιοι Μάρτυρες Εὐστράτιος, Αὐξέντιος καί Εὐγένιος, πού γιορτάζουν στίς 13 Δεκεμβρίου. Στή Ζύγανα οἱ ἑπτά ἀδελφοί, στήν Νικόπολη οἱ 45 Μάρτυρες, στή λίμνη τῆς Σεβαστείας οἱ 40 Μάρτυρες. Στά Κόμανα ὁ ἐπίσκοπος Βασιλίσκος, στόν Ναοῦ τοῦ ὁποίου ἔκλεισε τά μάτια του, ἀπέθανε ὁ ἱερός Χρυσόστομος, εὑρισκόμενος στήν ἐξορία. Ὁ Βασίλειος Ἀμασείας, ὁ Ζήλων Ἀθηνογένης, στά Τρόχαλα ἡ Ἁγία Μεγαλομάρτυς Βαρβάρα, Ἁγία Κυριακή, Ἅγιοι Ἀνάργυροι, οἱ ἐκ Μικρᾶς Ἀσία, γιατί ὑπάρχει καί ἄλλη δυάς Ἁγίων Ἀναργύρων ἀπό τήν Ρώμη. Ὁ Μεγαλομάρτυς Γεώργιος ὁ Τροπαιοφόρος, Θεόδωρος ὁ Στρατηλάτης  καί ἄλλοι πολλοί Ἱεράρχες, Μάρτυρες καί Ὅσιοι. Ὁ Πόντος καί ἡ Μικρά Ἀσία ὑπῆρξαν τό κέντρο τοῦ Χριστιανισμοῦ. Τά 2\3 τῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας κατάγονται ἀπό αὐτές τίς περιοχές.

Ὁ Πόντος εὐτύχησε νά φιλοξενήσει στά μέρη του τόν Μέγα Βασίλειο καί Γρηγόριο τόν Θεολόγο. Οἱ δύο αὐτοί Μεγάλοι
Ἱεράρχες ἔζησαν καί μόνασαν στόν Πόντο. Συνέταξαν κανόνες τοῦ Μοναχικοῦ βίου μέ βάση τό ἑλληνικό μέτρο ἀποβάλλοντες τίς ἀσιατικές ὑπερβολές. Οἱ κανόνες αὐτοί ἀποτέλεσαν τά θεμέλια τῆς μοναχικῆς ζωῆς στήν Ἀνατολική Ἐκκλησία.

Ἀπό τόν Πόντο καταγόταν ὁ νομοθέτης καί ἀναμορφωτής τῆς μοναστικῆς πολιτείας στό Ἅγιο Ὄροςὁ Τραπεζούντιος Ἅγιος Ἀθανάσιος, ὁ ἱδρυτής τῆς Μεγίστης Λαύρας, ὁ λεγόμενος Ἀθωνίτης καί ὁ ἅγιος Νίκων ὁ Μετανοεῖτε, ὁ ὁποῖος ἐπανέφερε στόν χριστιανισμό πλῆθος Κρητῶν, πού ἀναγκάσθηκαν νά ἀλλαξοπιστήσουν. Ὁ Ἅγιος αὐτός εἶναι ὁ πολιοῦχος τῆς Σπάρτης.

Στά χρόνια τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἱδρύθηκε ἐν τῇ ποντικῇ διοικήσει ἡ ἐπισκοπή Τραπεζοῦντος, ἡ ὁποία ἀργότερα προβιβάσθηκε σέ Μητρόπολη μέ 15 Ἐπισκοπές.

Στήν Α΄Οἰκουμενική Σύνοδο τῆς Νικαίας τό 325 ὁ Πόντος ἀντιπροσωπευέται ἀπό τόν ἐπίσκοπο Τραπεζοῦντος Δόμνο καί ἄλλους πέντε ἐπισκόπους Ἀμασείας, Κομάνων, Ζήλων, Νεοκαισαρείας καί Πυτιοῦντος. Τό 680 ἐπί Κωνσταντίνου Δ΄τοῦ Πωγωνάτου, σέ Σύνοδο τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀναφέρεται ὅτι προεδρεύει ὁ ἐπίσκοπος Τραπεζοῦντος Θεόδωρος. Τῆς ἴδιας πόλης ὁ Χριστοφόρος προεδρεύει στήν Ζ΄Οἰκουμενική Σύνοδο τό 787 ἐναντίον τῶν εἰκονομάχων, πού ἀναστύλωσε τίς εἰκόνες. Ὁ Τραπεζοῦντος Νήφων προεδρεύει τό 1351 σέ Σύνοδο, πού καταδικάζει τούς ὁπαδούς τοῦ Βαρλαάμ. Ὁ Θεοδόσιος μέ τόν τίτλο Ὑπέρτιμος καί ἔξαρχος πάσης Λαζικῆς προεδρεύει στή Σύνοδο τοῦ 1370. Ἀκολουθοῦν ἄλλοι δύο Τραπεζούντιοι πού διακρίθηκαν. Ὁ Ἱλαρίων προεδρεύει στή Σύνοδο τῆς Κωνσταντινουπόλεως τό 1394 καί ὁ Ἀκρόθεος προεδρεύει στίς Συνόδους Φερράρας καί Φλωρεντίας 1438-1439, πού ἐπεχείρησαν τήν ψευδοένωση μέ τούς Παπικούς.

Ἀλλά καί πολλοί ἄλλοι Μητροπολίτες ἀφιέρωσαν τήν ζωή τους στό θησκευτικό-ἱεραποστολικό ἔργο. Πολλοί πάλι διακρίθηκαν σέ εἰρηνικούς καί πολεμικούς ἀγῶνες.

Ὅλα τά παραπάνω δείχνουν, ὅτι οἱ Μητροπολῖτες τοῦ Πόντου καί ἰδιαιτέρως τῆς Τραπεζοῦντος καί τῆς Νεοκαισαρείας ἔπαιξαν πρωτεύοντα ρόλο στά ζητήματα τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας.

Οἱ χριστιανοί τοῦ Πόντου μέ ὑπερηφάνεια ἐκαυχῶντο πάντοτε, ὅτι δέν δέχθηκαν καμιά ἄλλη πίστη, παρά μόνον αὐτά πού παρέδωσαν ὁ ἅγιος Ἀπόστολος Ἀνδρέας, ὁ μέγας Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ Εὐγένιος καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Ταῦτα ἡμεῖς φρονοῦμεν καί δοξάζομεν ὀρθῶς.

Ὀνομαστά ἦταν τά Μοναστήρια τοῦ Πόντου τῶν ὁποίων οἱ μοναχοί ἔπαιξαν σπουδαῖο ρόλο στήν διάδωση, ἑδραίωση, καί σωτηρία τοῦ Χριστιανισμοῦ καί τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἐπί Μεγάλου Θεοδοσίου χτίσθηκε τό Μοναστήρι τῆς Παναγίας Σουμελᾶ, τό 386. Νωρίτερα τό 270 χτίζεται ἡ Ἱερά Μονή Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαζελῶνος  καί ἀρκετά ἀργότερα τό 752 ὁ Ἅγιος Γεώργιος Περιστερεώτας μέ 187 κελλιά καί  μέ 7.000 τόμους στήν σπουδαία του βιβλιοθήκη.

Σημαντικά ἦταν καί τά Μοναστήρια τῆς περιοχῆς Χαλδίας (Ἀργυρούπολης), ὅπως τοῦ ἁγίου Γεωργίου Χαλιναρᾶ, Παναγίας Γουμερᾶ καί τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Χουτουρᾶ, τό ὁποῖο χτίστηκε τόν 14ο αἰώνα ἀπό τόν Ἀλέξιο τόν Γ΄τόν Κομνηνό πολύ κοντά στό χωριό τῆς μητέρας μου. Μετά τήν Μικρασιατική καταστροφή καί τήν ἀνταλλαγή τῶν πληθυσμῶν, ἀπό τό Μοναστήρι αὐτό ἦρθαν στό χωριό μου τέσσερις Πατέρες. Ὁ ἱερομόναχος Ἀμβρόσιος καί οἱ Μοναχοί Λαυρέντιος, Χρύσανθος καί Στέφανος. Τόν τελευταῖο τόν πρόλαβα κι᾿ ἐγώ. Ἤμουν παιδί τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου ὅταν μ᾿

ἔστελνε ἡ γιαγιά μου νά τοῦ πάω φαγητό.

Ἀπό τόν 11ο αἰώνα ἐμφανίζονται οἱ Σελτζοῦκοι καί οἱ Τουρκομάνοι. Πολλές περιοχές τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας ἔπεσαν στά χέρια τους. Σφοδρή ἀντίσταση συνάντησαν στόν Πόντο καί ἰδιαίτερα στό θέμα τῆς Χαλδίας μέ τήν ὀνομαστή οἰκογένεια τῶν Γαβράδων. Τό 1075 ὁ πρῶτος σπουδαῖος Γαβρᾶς, ὁ δούκας Θεόδωρος ὀργάνωσε ἀντίσταση καί τούς ἔδιωξε. (Γαβρᾶς σημαίνει ἄνθρωπο δυνατό, ἥρωα, παλικάρι). Ἀργότερα ὅμως συνελήφθη καί ἐκτελέσθηκε ἀπό τόν Ἐμίρη τῶν Τουρκομάνων Ἀλί, γιατί δέν δέχθηκε νά ἀρνηθεῖ τόν Χριστό καί νά ἀσπασθεῖ τό Ἰσλάμ.

Στήν μακραίωνη περίοδο τῆς δουλείας ἕνας μεγάλος ἀριθμός χριστιανῶν δέν μπόρεσε νά ἀντισταθεῖ στό καρκίνωμα τοῦ ἐξισλαμισμοῦ. Ἀπό τό 1650 καί μετά συναντοῦμε Κρυπτοχριστιανούς ἐξ αἰτίας τῶν τερεμπέηδων, δηλαδή τοπικῶν ἀρχόντων, ἐπάρχων, οἱ ὁποῖοι σέ πολλές περιπτώσεις ἔδειξαν ὑπέρμετρο φανατισμό, πού ἐκφράσθηκε μέ τήν σκληρή καταπίεση τῶν Χριστιανῶν καί τόν ἐξαναγκασμό τους νά ἐξισλαμισθοῦν. Οἱ πρῶτοι ἐξισλαμισμοί ἑλληνικῶν πληθυσμῶν τοῦ Πόντου σημειώνονται στήν περιοχή τοῦ Ὄφεως. Ἀκολουθοῦν οἱ περιοχές Σουρμένων, Ἀργυρούπολης, Τόνιας καί ἄλλες. Οἱ Κρυπτοχριστιανοί ἤ Κλωστοί ἀναγκάσθηκαν δημόσια νά παρουσιάζωνται μέ τήν ἀμφίεση μουσουλμάνων. Μέ ἄλλα λόγια ἐξωτερικά μόνο δέχθηκαν τόν ἰσλαμισμό. Ὅμως στά βάθη τῆς ψυχῆς τους διατηροῦσαν τήν χριστιανική πίστη καί, ὅπου οἱ συνθῆκες τό ἐπέτρεπαν, καί τήν ἑλληνική γλώσσα. Στά κρυφά εἶχαν τούς Ἱερεῖς τους. Σέ ὑπόγειους χώρους, κυρίως κάτω ἀπό ἀχυρῶνες ἤ κάτω ἀπό τά σπίτια τους εἶχαν Ἐκκλησίες, ὅπου τελοῦσαν τίς Λειτουργίες τους καί ὅλα τά Μυστήρια τῆς Χριστιανικῆς Πίστης. Μέ διάφορα προσχήματα ἀπέφευγαν τά συνοικέσια μέ μουσουλμάνους καί ἔτσι οἱ γάμοι γινόντουσαν μόνο μεταξύ τῶν χριστιανῶν. Τά μεγάλα Μοναστήρια τοῦ Πόντου ἐξαιρετικά ὑποστήριζαν καί βοηθοῦσαν τούς Νεομάρτυρες καί τούς Κρυπτοχριστιανούς. Χάρις στήν διπλοματία τους ἔσωσαν πολλές φορές τούς καταδιωκόμενους χριστιανούς.

Τό 1857 καταγράφηκαν 30.000 κρυφοί χριστιανοί, ἐνῷ ὁλόκληρα χωριά τό ἕνα μετά τό ἄλλο ἀποκάλυπταν τό μυστικό τους. Τό 1914 ἔκθεση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν τῆς Ἑλλάδος ἐπισήμως τούς ἀνέβαζε σέ 43.000. Ὁ ἀριθμός τους ὅμως ἦταν πολύ μεγαλύτερος, γιατί πολλοί φοβόντουσαν νά ἐδηλωθοῦν. Κάποιοι πού τό ἐπεχείρησαν παλαιότερα, τήν ἔπαθαν.

Τό ἔτος 1998 ἔγινε προσκυνηματική ἐκδρομή τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος Ἁγίου Ὄρους στήν Κωνσταντινούπολη, Καππαδοκία καί Πόντο. Κάποιος Μοναχός ὀνόματι Χρυσόστομος μεταξύ τῶν ἄλλων κετέγραψε καί τά ἑξῆς: Στήν περιοχή αὐτή (Γαλίενας) γνώρισα δύο κρυπτοχριστιανόπουλα, τόν Μουσταφᾶ καί τόν Χουσεΐν. Σέ μιά στιγμή τούς ἔχασα. Εἶχαν πάει νά φέρουν καί τόν φίλο τους Τζαχήτ. Στόν ξεναγό μας εἶπαν: Ἐάν ἐπικρατήσει ἐλευθερία, μόνο δύο παπάδες νά ἔλθουν, μέσα σέ λίγους μῆνες θά βαπτισθοῦμε πάνω ἀπό 300 χιλιάδες.  Ἀπό  δέ Παναγία Σουμελᾶ προσπάθησε νά νά πάρει κάποιο πετραδάκι ἀπό τόν ἐρειπωμένο Ναό, σάν ἐνθύμιο καί εὐλογία. Ἐνόμισε ὅτι κανείς δέν τόν βλέπει. Ξαφνικά ὅμως ἔνοιωσε μία ἐνόχληση στήν πλάτη του. Πῆγε νά γυρίσει, νά δεῖ τί συμβαίνει καί ... πάγωσε. Ἕνας τοῦρκος ἀστυνομικός εἶχε τήν κάνη τοῦ ὅπλου του στήν μέση του. Αὐτοστιγμή κατέβασε τό ὅπλο ... χαμογέλασε καί τοῦ εἶπε, Παπᾶς; Παπᾶς; Ἐγώ δέν εἶμαι ὁ ἀστυνομικός Ἐρόλ, ὅπως μέ ξέρουν καί φαίνομαι, ἀλλά ὁ χριστιανός Ἀθανάσιος καί περιμένω ὅπως καί τόσοι ἀδελφοί τήν ὥρα τῆς ἐλευθερίας. Δέν θά συνεχίσω μέ ἄλλα παραδείγματα, γιά νά μή σᾶς κουράσω ἐπί πλέον. Εἶναι πολλά τά βιβλία πού ἀναφέρουν πλῆθος περιπτώσεων κρυπτοχριστιανῶν.

Ὁ μακαριστός ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Διονυσίου Ἁγίου Ὄρους π. Γαβριήλ ἔγραφε σ᾿ ἕνα βιβλίο: Ὅταν δέν μποροῦσαν οἱ Ἱερεῖς νά πᾶνε στά μέρη τοῦ Πόντου, πήγαιναν οἱ Κρυπτοχριστιανοί στήν Κωνσταντινούπολη, γιά νά ἐκτελέσουν τά θρησκευτικά τους καθήκοντα. Σέ μιά τέτοια περίπτωση, πῆγε ὁ π. Γαβριήλ. Συναντήθηκαν κρυφά στόν γυναικωνίτη κάποιας ἐκκλησίας. Ἔκανε θ. Λειτουργία, κοινώνησα, στεφάνωσε τά ἀνύπαντρα ζευγάρια καί τούς βάπτισε τά ἀβάπτιστα παιδιά. Μεγάλη Τετάρτη βράδυ τούς ἔκανε τήν ἀνάσταη καί ἔψαλαν ὅλοι μαζί τό Χριστός Ἀνέστη. Στό τέλος τούς εἶπε. Αὔριο τό πρωΐ φεύγω καί δέν ξέρω, ἄν ποτέ ἄλλοτε θά ἔρθω ἤ ἄν θά βρῆτε ἄλλον Ἱερέα. Πεῖτε μου τί ἄλλο θέλετα νά σᾶς κάνω. Κι᾿ ἐκεῖνοι τοῦ ἔφεραν ἕνα σακκί μέ χῶμα. Διάβασε, πάτερ, στό χῶμα αὐτό τήν νεκρώσιμη ἀκολουθία, ὥστε πεθαίνει νά τοῦ ρίχνουμε λίγο διαβασμένο χῶμα!!

Μιλοῦσα κάποτε στά Γραφεῖα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως μέ κάποιον ἀπό γειτονικό χωριό, πού τώρα μένει στήν Ἀθήνα. Τοῦ ἐξέφρασα τήν σφοδρή ἐπιθυμία καί εὐχή νά μέ ἀξιώσει ὁ Θεός νά πάω στά μέρη τοῦ Πόντου, μέχρι τήν Παναγία Σουμελᾶ. Μοῦ εἶπε, ἄν πᾶς νά μοῦ τό πεῖς. Θά σοῦ στείλω κάποιον δικό μας, πού σέ πάει στό σπίτι του καί θά σοῦ δείξει κάτω στό ὑπόγειο ὁλόκληρη Ἐκκλησία. Καί τέτοιες περιπτώσεις ἀκόμη καί σήμερα εἶναι πάρα  πολλές.

Στίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰώνα δέν ὑπῆρχε ποντιακό χωριό χωρίς δικό του Σχολεῖο καί Ἐκκλησία. Βέβαια τό Φροντιστήριο τῆς Τραπεζοῦντας ἦταν ἡ κορυφή, μοναδικό στό εἶδος του καί ἀνεπανάλειπτο. Τό ἵδρυσε ὁ μεγάλος Τραπεζούντιος διδάσκαλος τοῦ Γένους Σεβαστός Κυμινήτης τό 1682 καί, παρά τίς ἀντίξοες συνθῆκες, λειτούργησε μέχρι τό 1922. Ἔπαιξε σημαντικό ρόλο στήν πνευματική καί ἠθική ἀνάπλαση τῶν Ἑλληνοποντίων καί στήν ἀνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς τους συνείδησης. Τό Φροντιστήριο στεγάσθηκε σέ μετόχι Μονῆς, ἐνῷ οἱ δάσκαλοι συχνά ἦσαν ἱερωμένοι. Σ᾿ αὐτό τό σπουδαιότατο ἐκπαιδευτικό ἵδρυμα σπούδασε καί ὁ πατέρας μου, τοῦ ὁποίου φυλάγω ἀκόμη τά ἐνδεικτικά.

 Σύμφωνα μέ κάποια στατιστική, τήν λεγόμενη τοῦ Παναρέτου, τό 1913 στίς ἐπαρχίες τῶν ἕξι Μητροπόλεων τοῦ Πόντου κατοικοῦσαν 697.000 Ἕλληνες. Σύμφωνα μέ τόν Γεώργιο Λαμψίδη λειτουργοῦσαν 1.890 Ἐκκλησίες, 22 Μοναστήρια, 1.647 Παρεκκλήσια καί 1.401 Σχολεῖα μέ 85.890 μαθητές.

Τώρα στό τέλος δέν θά μποροῦσα νά μή ἀναφέρω δύο μεγάλες μορφές, πού κόσμησαν τίς Μητροπόλεις τοῦ Πόντου. Ὁ ἕνας εἶναι ὁ Τραπεζοῦντος Χρύσανθος καί μετέπειτα Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος, ὁ ὁποῖος ἀρνήθηκε νά ὀρκίσει τήν κατοχική κυβέρνηση τῶν Γερμανῶν μέ τά λόγια, δέν δίνω τήν εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας στούς ἐχθρούς τῆς Πατρίδας μου. Ὁ ἄλλος εἶναι ὁ Γερμανός Καραβαγγέλης, Μητροπολίτης Ἀμασίας, μέ πλούσιο ἐθνικό, φιλανθρωπικό καί ἐκπαιδευτικό ἔργο.

Ἀγαπητοί μου,

Ἡ καθαρή ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὁ Χριστιανισμός ἔσωσε τόν Ἑλληνισμό στόν Πόντο. Ἔτσι κράτησαν τήν γλώσσα καί τίς παραδόσεις τους, τήν ἐθνική τους συνείδηση, ἀφοῦ τά Εὐαγγέλια γράφτηκαν στήν ἑλληνική. Ἡ Ἐκκλησία ἦταν ὁ προστάτης τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου, ἀφοῦ κάθε Μητροπολίτης ἤ Ἐπίσκοπος ἤ ἀκόμη Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος ἐπενέβαινε γιά νά σώσει τούς Ἕλληνες ἀπό τήν μανία τῶν Τούρκων. Γι᾿ αὐτό οἱ Ἕλληνες τοῦ Πόντου εἶχαν πολύ στενές σχέσεις μέ τήν πίστη τοῦ Χριστοῦ, τήν Ἐκκλησία καί τίς ἀκολουθίες της. Σέ κάποιο χωριό πού ζοῦσαν 300 οἰκογένειες χριστιανῶν ἀνάμεσα σέ Τοῦρκους. Ἄν κάποιος ἔκαμνε μία περιοδία μέσα στό χωριό θά διαπίστωνς ὅτι κάθε βράδυ στίς 12 ἀκριβῶς τά μεσάνυχτα ἄναβαν τά φῶτα ὅλων τῶν σπιτιῶν. Γιατί ἄραγε; Γιατί σηκωνόντουσαν ὅλοι ἀπό τόν ὕπνο, μικροί -μεγάλοι καί διάβαζαν τό μεσονυκτικό. Σήμερα οἱ πιό πολλοί ἀπόγονοι αὐτῶν, ἀλλά καί πολλῶν ἄλλων Ἑλλήνων Χριστιανῶν οὔτε κἄν γνωρίζουν, ὅτι ὑπάρχει αὐτή ἡ ἀκολουθία, αὐτή ἡ προσευχή στό τυπικό τῆς Ἐκκλησίας. Καί μάλιστα κανείς ποτέ του δέν διάβασε τήν ἀκολουθία αὐτή οὔτε μία φορά στή ζωή του.

Ὅταν δέ ξεριζώθηκαν ἀπό τίς προγονικές τους ἑστίες δέν ἔφεραν στήν Ἑλλάδα τά χρήματά τους, τίς περιουσίες τους, ἀλλά κάτι ἀκόμη πολυτιμότερο. Ἦρθαν μέ τήν ψυχή στό στόμα μεταφέροντες τά Ἱερά καί τά Ὅσια τῆς Πίστεως μας. Αὐτό τό γερό δέσιμο, τό σφιχταγκάλιασμα τῶν Ποντίων μέ τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ πρέπει νά συνεχίσουμε καί σήμερα.

Τέλος γνωρίζουμε ἀπό τήν ἱστορία, ἀκόμη ἀπό τό Δημοτικό, ὅτι οἱ Σπαρτιᾶτες στίς ἑορτές τους σχημάτιζαν τρεῖς χωρούς. Οἱ γέροντες ἔλεγαν, κάποτε εἴμασταν ἐμεῖς γενναῖα παλικάρια.  Οἱ ἄνδρες ἔλεγαν, τώρα εἴμαστε ἐμεῖς, καί ἄν θέλεις ἔλα νά μᾶς δοκιμάσεις. Τά παιδιά πάλι εἶχαν τόν δικό τους χορό καί ἔλεγαν, ἐμεῖς θά γίνουμε πολύ καλύτεροί σας. Ἐμεῖς δέν μποροῦμε νά φτάσουμε τούς προγόνους μας στήν πίστη, στήν ἀρετή. Δέν μποροῦμε νά τούς φτάσουμε στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Δέν μποροῦμε νά γίνουμε σάν κι᾿ αὐτούς. Τοὐλάχιστον ἄς προσπαθήσουμε νά τούς πλησιάσουμε... 

                           

ΟΚΤΑΗΜΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ (3-10 Μαΐου 2010)

   Tο προσκύνημα για πολλούς είναι όνειρο ζωής και μένει βαθιά χαραγμένο στη μνήμη τους για μια ολόκληρη ζωή.
Η αλήθεια είναι, ότι πριν προλάβουμε να ανακοινώσουμε επίσημα την εκδρομή αυτή, συμπληρώθηκαν τα άτομα, που έπρεπε να πάρουμε. Είμασταν έξι Ιερείς και σαράντα εννέα λαϊκοί, σύνολο 55 άτομα, οι περισσότεροι Εδεσσαίοι.
Ήθελα αυτό το προσκύνημα να είναι το καλύτερο από όλα τα προηγούμενα και πιστεύω πως το πετύχαμε, όπως εξ άλλου θα φανεί στη συνέχεια.
Θέλω να αποκαλώ την εκδήλωσή μας αυτή προσκύνημα και όχι εκδρομή, τους δε συμμετέχοντες προσκυνητές και όχι εκδρομείς.
Μαζευτήκαμε χαράματα της Δευτέρας 3 Μαΐου στην πλατεία ελευθερίας της πόλης μας και, αφού τακτοποιήσαμε τις αποσκευές μας στον ανάλογο χώρο του λεωφορείου, αναχωρήσαμε ακριβώς στις τέσσερις το πρωΐ για Αθήνα. Το ταξίδι οδικώς ήταν μακρύτερο και κάπως κουραστικό, μια και παρακάμψαμε τα Τέμπη, λόγω των γνωστών προβλημάτων των κατολισθήσεων. Παρ᾿ όλα αυτά με τις ανάλογες στάσεις και με καλή διάθεση φτάσαμε έγκαιρα στο αεροδρόμιο "Ελευθέριος Βενιζέλος", περίπου στις μία το μεσημέρι. Το λεωφορείο ήταν ολοκαίνουργιο, πρώτη φορά επέβαινα σε τόσο ωραίο και άνετο όχημα, και ο οδηγός του θαυμάσιος και ευχάριστος τύπος.
Μετά τους απαραίτητους ελέγχους καί τις λοιπές διατυπώσεις, ανεβήκαμε στο αεροπλάνο καί πετάξαμε λίγο μετά τις τέσσερις το απόγευμα. Ήταν εβραϊκές αερογραμμές, EL- AL λέγονται. Η πτήση μας ήταν πάρα πολύ καλή καί ακριβώς σέ μιάμιση ώρα είμασταν στο ΤΕΛ ΑΒΙΒ.
Σε απόσταση εφτά χιλιομέτρων βρίσκεται η Λύδα, πατρίδα της μητέρας του Αγίου Γεωργίου του Μεγαλομάρτυρα. Εκεί υπάρχει περικαλλής παλαιός Ναός του Αγίου Γεωργίου και σε χώρο κάτω από το Ιερό βρίσκεται ο τάφος του. Στη Νικομήδεια της Μ. Ασίας μαρτύρησε, αλλ᾿  ήταν επιθυμία του να τον θάψουν στη Λύδα. Έτσι ο υπηρέτης του Πασικράτης εκπλήρωσε την εντολή του. Κάναμε την καθορισμένη δέηση και ο ηγούμενος του προσκυνήματος άνοιξε την ιερή λειψανοθήκη, για να προσκυνήσουμε και ασπασθούμε τα Λείψανα του Μεγάλου Αγίου. Ηταν κάτι πολύ συγκινητικό, νά έρχεσαι σε επαφή με έναν τόσο μεγάλο Άγιο και να παίρνεις-να δέχεσαι την ευλογία του. Τα λείψανα των Αγίων είναι ό,τι πολυτιμότερο διαθέτουμε μετά το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Είναι μέγας θησαυρός.
Στο Ισραήλ σκοτεινιάζει γρήγορα, οπότε μέχρι να προσκυνήσουμε στον Άγιο Γεώργιο, ήδη μας πήρε το σκοτάδι. Ανεβήκαμε στο λεωφορείο και ξεκινήσαμε ολοταχώς για το βόρειο Ισραήλ, την Γαλιλαία. Άλλοτε από ορεινές περιοχές και άλλοτε μέσα από καλλιεργήσιμες, φτάσαμε στήν Τιβεριάδα. Πόλη καθαρά εβραϊκή και μάλιστα η δεύτερη ιερή των Εβραίων. Εδώ υπάρχουν τα ιεροδιδασκαλεία τους, θα λέγαμε οι θεολογικές τους σχολές. Είναι ωραία πόλη, καθαρή χτισμένη αμφιθεατρικά στη λίμνη της Γαλιλαίας. Καταλύσαμε σ᾿ ένα μεγάλο ξενοδοχείο και το μόνο που έμεινε να κάνουμε ήταν, να πάρουμε το βραδινό μας  και να πέσουμε για ύπνο, εφόσον την επόμενη μέρα μας περίμενε πάλι αρκετός δρόμος. Τα προσκυνήματα είναι πολλά  στο βόρειο τμήμα και όσο περισσότερα δούμε, ασφαλώς τόσο το καλύτερο.
Τήν άλλη μέρα σηκωθήκαμε πολύ νωρίς και ετοιμαστήκαμε για το όρος Θαβώρ, όπου έγινε η μεταμόρφωση του Κυρίου. Σε περίπου μισή ώρα είμασταν εκεί. Λειτουργήσαμε, όχι στο Καθολικό ( κεντρικό Ναό), αλλά στο καινούργιο Παρεκκλήσιο της Αγίας Τριάδας. Ο ηγούμενος ή αλλιώς φύλακας (πραγματικά φύλακες είναι εκεί όλοι οι πατέρες, φυλάγουν πνευματικές και θρησκευτικές Θερμοπύλες), μας υποδέχθηκε και μας περιποιήθηκε με τον καλύτερο τρόπο. Η θεία Λειτουργία ήταν συγκινητική και κατανυκτική. Το βλέπαμε στα δακρυσμένα μάτια όλων. Είπαμε και δυο λόγια για την Μεταμόρφωση του Χριστού και ευχηθήκαμε, να γυρίσουμε κι᾿ εμείς πίσω μεταμορφωμένοι  και ασφαλώς προς το καλύτερο.
Σειρά τώρα είχε η Ναζαρέτ. Στα χρόνια του Χριστού ήταν ένα άσημο χωριό, τώρα μία μεγάλη πόλη. Εδώ έγινε ο ευαγγελισμός της Παναγίας. Εδώ για πρώτη φορά ακούστηκε το μύνημα της σωτηρίας του κόσμου από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ. Πήραμε αγίασμα από την πηγή, από όπου έπαιρνε νερό η Παναγία. Ψάλαμε το τροπάριο του Ευαγγελισμού και το "Τη Υπερμάχω", κάναμε την κεκανονισμένη δέηση, διαβάσαμε το ανάλογο ευαγγελικό ανάγνωσμα καί αναχωρήσαμε για την Κανά.
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε, ότι η τάξις απαιτεί σε κάθε προσκύνημα, που πηγαίνουμε, νά κάνουμε την καθορισμένη δέηση. Επειδή ήταν περίοδος του Πάσχα, ψέλναμε τρεις φορές το Χριστός ανέστη καί στη συνέχεια διαβάζαμε από το ευαγγέλιο το κομμάτι, που είχε σχέση με τον τόπο εκείνο. Π.χ. στο Θαβώρ διαβάσαμε τό ευαγγελικό ανάγνωσμα της Θείας Μεταμορφώσεως. Στην Κανά το ευαγγέλιο που διαβάζουμε στο μυστήριο του γάμου, κατά το οποίο ο Χριστός έκανε το νερό κρασί. Στη Βηθανία το ευαγγέλιο το σχετικό με την ανάσταση του Αγίου Λαζάρου κ.ο.κ. Μετά τήν ανάγνωση του ιερού Ευαγγελίου κάνουμε δέηση " υπέρ των ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών, υπέρ του Πατριάρχου καί υπέρ των επιτελούντων την ιεράν άποδημίαν".
Στην Κανά ηγούμενος του προσκυνήματος είναι ο νεαρός π. Δοσίθεος από την γειτονική μας Αλεξάνδρεια ( Ημαθίας). Μας υποδέχθηκε με μεγάλη χαρά. Κέρασε όλους τους προσκυνητές, πήραμε κρασί, σε ἀνάμνηση του πρώτου θαύματος του Χριστοῦ και ικανοποιημένοι  όλοι μας και ευχαριστημένοι φύγαμε για τον Ιορδάνη ποταμό. Τό ένα μέρος καλύτερο από το άλλο. Ο ένας τόπος αγιώτερος από τον άλλο. Ποιον από όλους να πρωτοθαυμάσεις;

Τα νερά του Ιορδάνη κυλούσαν ήσυχα, αλλά εκεί ο ήλιος χτυπούσε πιο δυνατά. Ακολούθησε η τέλεση του Μεγάλου Αγιασμού ( των Θεοφανείων ). Όλοι παρακολουθούσαν συγκινημένοι. Άλλοι μέσα στο νερό καί άλλοι στην όχθη. Στο τέλος ψάλαμε πανηγυρικά τρεις φορές "το ἐν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε", και αφού ραντίσαμε και αγιάσαμε όλον τον κόσμο επιστρέψαμε στη λίμνη της Τιβεριάδας. Ήδη πιο μπροστά συνεννοηθήκαμε με έναν καπετάνιο και με το πλοιάριο κάναμε μια βόλτα μέσα στη λίμνη. Ήταν ο αγαπημένος τόπος τοῦ Χριστού. Εδώ ακούστηκαν θαυμάσιες διδασκαλίες Του. Εδώ έγιναν θαύματα πολλά. Εδώ ο Κύριος, αλλά και ο Πέτρος περπάτησε πάνω στα κύματα. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Άπειρες φορές δοξάσαμε και ευχαριστήσαμε το Θεό, πού μας αξίωσε να ζήσουμε τέτοιες εμπειρίες και καταστάσεις.

Ἐκεῖ κοντά, δίπλα στη λίμνη είναι ο τόπος, όπου έλαβε χώρα το θαύμα του χορτασμού των πεντακισχιλίων. Πήγαμε, δεν τον αφίσαμε. Είχαμε μαζί μας ψωμιά καί ψάρια. Τα ευλογήσαμε και πήγαμε στη διπλανή Καπερναούμ, καθίσαμε καί φάγαμε εις ανάμνηση εκείνου του θαύματος. Το πως αισθανθήκαμε, πόσο ευχαριστήθηκαν όλοι δεν περιγράφεται.
Η Καπερναούμ σήμερα δέν ὑπάρχει, μόνο μαύρες πέτρες σε όλη την περιοχή. Μέσα στην ερημιά ορθώνεται και καμαρώνει ο Ναός των Αγίων Αποστόλων μέ τήν ελληνική σημαία, με τόν φύλακά του τόν π. Ειρήναρχο, που κατάγεται ἀπό κάποιο χωριό της Πτολεμαΐδας. Η Καπερναούμ, "η ιδία πόλις του Χριστού", έτσι την αναφέρουν τα Ευαγγέλια, πολλά είδε, πολλά άκουσε, πολλά θαύματα έκανε ο Χριστός εκεί, μα οι κάτοικοί της δεν πίστεψαν και να το αποτέλεσμα. Ερημιά και μαύρες πέτρες. Αυτό πολλά έχει νά διδάξει και σε μας...
Μέχρι να τελειώσουμε το προσκύνημά μας στήν Καπερναούμ, πάλι βράδιασε. Έτσι ήταν καιρός να γυρίσουμε στο ξενοδοχεῖο μας. Την άλλη μέρα σηκωθήκαμε νωρίς. Μέσα στην Τιβεριάδα έχουμε άλλο προσκύνημα, άλλο μοναστήρι, πάλι των δώδεκα Αποστόλων με ηγούμενο τον π. Τιμόθεο. Μικρός στο ανάστημα, μα μεγάλη ψυχή, γίγαντας θα έλεγα.  Δεν είναι δα και τόσο εύκολο, ούτε ευχάριστο να μένεις δεκαετίες ολόκληρες ολομόναχος ανάμεσα σε αλλοεθνείς και αλλόπιστους, οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν διάκεινται τόσο ευμενώς απένατί σου. Είναι πράγματι ηρωϊσμός και πολύ γενναίο. Σ᾿ αυτό λοιπόν το μοναστήρι της Τιβεριάδας πήγαμε Τετάρτη πρωΐ και λειτουργήσαμε προς μεγάλη χαρά και ευχαρίστηση του π. Τιμοθέου, αλλά και όλων μας. Έτσι με αυτήν την Θεία Λειτουργία τελείωσε το προσκύνημά μας στο βόρειο τμήμα του Ισραήλ. Μαζέψαμε τα πράγματά μας από το ξενοδοχείο και πήραμε τον δρόμο πλέον για τα Ιεροσόλυμα, την καρδιά των Αγίων Τόπων.

Ο δρόμος μας έφερε έξω από την Ιεριχώ. Στα αριστερά μας φάνηκε η Ιερά Μονή του Αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτη. Είναι μία όαση μέσα στην έρημο του Ιορδάνη. Ψυχή του προσκυνήματος ο π. Χρυσόστομος ἀπό την Καλαμάτα. Είπαν οι ντόπιοι εκεί, πως τέτοια και τόσα πράγματα μόνο ένας Έλληνας μποροῦσε νά κάνει. Και πραγματικά είναι να απορεί και να θαυμάζει κανείς, πώς ένας μόνος του έκανε τόσα πολλά σε ξένο τόπο. Η σκληρή και αφιλόξενη έρημος έγινε τόπος αναψυχής για χιλιάδες κατοίκους της γύρω περιοχῆς. Εδώ παλαιότερα υπήρχαν 70 μοναστήρια με χιλιάδες μοναχούς και ασκητές. Εδώ έζησε ο Άγιος Γεράσιμος. Εδώ ασκήτευσε η Οσία Μαρία η Αιγυπτία. Απ᾿ εδώ πέρασε και διανυκτέρευσε μέσα σ᾿ ένα σπήλαιο η Παναγία με τον Χριστό, όταν έφευγε η Αγία Οικογένεια για την Αίγυπτο, για να αποφύγουν τα μαχαίρια του Ηρώδη. Το σπήλαιο αυτό βρίσκεται μέσα στο μοναστήρι και έγινε περεκκλήσιο με μια ωραιότατη αγιογραφία, την Παναγία την Γαλακτοτροφούσα.
Εδώ σαν ευλογία παρέθεσαν σε όλους μας τράπεζα. Νερόβραστη σούπα και ελιές με ψωμί της περιοχής. Παρότι άλαδο το φαγητό, κατά κοινή ομολογία ήταν νοστιμότατο. Ασφαλώς στο σπίτι του κανείς δεν θα το έτρωγε. Εκεί ήταν θαυμάσιο, γιατί είχε ευλογία. Μετά το φαγητό και το προσκύνημα, αγόρασαν διάφορα είδη από την μεγάλη έκθεση της Μονής και ανεβαίνοντας στο λεωφορείο πήγαμε πλέον στα δεξιά του δρόμου. Διασχίσαμε την πόλη της Ιεριχούς και ανεβήκαμε στο θαυμαστό Σαραντάριο Όρος. Είναι ένα μοναστήρι σαν αετοφωλιά γαντζωμένο πάνω στο βουνό. Λέγεται Σαραντάριο, γιατί εδώ μετά την βάπτισή του ο Χριστός νήστεψε σαράντα μέρες και σαράντα νύχτες. Εδώ πειράσθηκε κατόπιν από τον διάβολο, αλλά τον κατετρόπωσε. Προσκυνήσαμε στήν πέτρα, όπου προσευχόταν ο Κύριος και κατά καιρούς ευωδιάζει. Κάναμε την δέησή μας, μας μίλησε ο ηγούμενος π. Γεράσιμος, που κατάγεται από την Θεσσαλονίκη καί κατεβήκαμε, για να πάμε σε άλλη Εκκλησία μέσα στην Ιεριχώ, στον Άγιο Ελισσαῖο. Στη αυλή της βρίσκεται ενα κούτσουρο, ξεραμένη η συκομωρέα, όπου ανέβηκε ο αρχιτελώνης Ζακχαῖος, για να μπορέσει να δει τον Χριστό. Ό,τι διαβάζουμε στα ιερά Ευαγγέλια, τα βλέπαμε σ᾿ εκείνα τα μέρη. Πώς να μη συγκινηθείς;
Αφού κι᾿ εδώ κάναμε ό,τι έπρεπε να κάνουμε, ξαναπήραμε τον δρόμο προς τα Ιεροσόλυμα, που τώρα μας έφερε σ᾿ ένα άλλο ιερό προσκύνημα, την Βηθανία.
Στη Βηθανία υπάρχει η γυναικεία Ιερά Μονή του Αγίου Λαζάρου και των αδελφών του Μάρθας και Μαρίας. Μία από τις μοναχές, η αδελφή Θεοδοσία, κατάγεται από τα μέρη μας, από τον Πενταπλάτανο Γιαννιτσῶν. Στο σημείο αυτό συναντήθηκε ο Κύριος με τις δύο αδελφές, όταν πήγαινε να αναστήσει τον Λάζαρο. Μέσα δε στο Ναό βρίσκεται μία πέτρα, στην οποία προσκυνάμε, γιατί υπάρχει παράδοσις, ότι πάνω σ᾿ αυτήν κάθησε ο Χριστός. Η πέτρα αυτή ευωδιάζει. Κάναμε την δέησή μας, ψάλαμε τό ἀπολυτίκιο της εορτής και τότε συνέβη για μια ακόμη φορά το θαυμαστό γεγονός, που συνέβη και άλλες φορές, σε άλλα προσκυνήματά μας. Το καντήλι μπροστά στο προσκυνητάρι άρχισε να κουνιέται, όπως συμβαίνει στο Άγιο Όρος, στην Ιερά Μονή των Ιβήρων. Μας είπε η Γερόντισσα, ότι ο Άγιος Λάζαρος χαίρεται με τον ερχομό σας. Σας καλωσορίζει και σας δίνει την ευλογία του. Ήταν ζωντανή η παρουσία του Αγίου. Ο κόσμος δεν ήθελε να φύγει από εκεί. Στη συνέχεια διαβάσαμε τρισάγιο στον τάφο του π. Θεοδοσίου, Γέροντα και Πνευματικού της Μονής αυτής. Πρόκειται για έναν πραγματικό Άγιο των ημερών μας, του οποίου ζητούμε τις ευχές και ευλογίες.
Όμως ηρθε και πάλι η ώρα της αναχώρησης. Άρχισε να πέφτει το σκοτάδι κι᾿ εμείς έπρεπε να φτάσουμε στα Ιεροσόλυμα και να καταλύσουμε στο ξενοδοχείο.
Το γνώριζα από παλαιότερα, αλλά τώρα ήταν ανακαινισμένο και σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Πήραμε τα δωμάτιά μας, φάγαμε το βραδινό μας και πέσαμε να κοιμηθούμε.

Την άλλη μέρα το πρωί, Πέμπτη 6 Μαΐου, σηκωθήκαμε πολύ νωρίς και πήγαμε στην Βηθλεέμ, για να λειτουργήσουμε στο σπήλαιο, όπου γεννήθηκε ο Χριστός. Συλλειτουργήσαμε με έναν άραβα ιερέα, που γνώριζε καλά την ελληνική γλώσσα. Πολλοί δικοί μας κοινώνησαν των Αχράντων Μυστηρίων. Πιστεύω, πως τα συναισθήματα, που είχαμε μέσα στο σπήλαιο, δεν εκφράζονται και δεν περιγράφονται. Μετά την Θεία Λειτουργία επισκεφθήκαμε τα σπήλαια, όπου υπήρχαν λείψανα των Αγίων Νηπίων και κάποιων μητέρων τους, που έσφαξε ο Ηρώδης.
Από την Βηθλεέμ προχωρήσαμε μέσα στην έρημο της Ιουδαίας και πήγαμε βαθιά στη Λαύρα του Αγίου Σάββα. Πρόκειται για το αυστηρότερο Μοναστήρι στον κόσμο. Οι πατέρες εδώ περίπου είκοσι στον αριθμό  συνεχίζουν την αυστηρή ασκητική ζωή του μεγάλου Αγίου της Εκκλησίας μας. Είναι Μοναστήρι άβατο για τις γυναίκες, γι᾿ αυτό μόνο οι άντρες πέρασαν την πόρτα του τείχους και μπήκαν μέσα. Οι γυναίκες έμειναν έξω. Βγῆκε όμως ένας από τους πατέρες, έφερε λείψανα Αγίων να προσκυνήσουν, τις έδωσε λαδάκι από το καντήλι του Αγίου, αγιασμό από την πηγή, που η Παναγία έδωσε στον Άγιο Σάββα και τις μίλησε πνευματικά. Έτσι οφελήθηκαν και αυτές.

 Τους άντρες ξενάγησε μέσα στη Μονή ένας άλλος μοναχός. Πρώτα πήγαμε στο Καθολικό, όπου προσκυνήσαμε το άφθορο λείψανο του Αγίου Σάββα. Από έναν εξώστη είδαμε την χαράδρα και τα σπήλαια, όπου στήν εποχή του Αγίου ασκήτευαν εκεί πέντε χιλιάδες μοναχοί. Επισκεφθήκαμε στη συνέχεια εναν σπηλαιώδη ναό, που έχτισε ο Άγιος πρός τιμήν του Αγίου Νικολάου, όπου βρίσκονται πολλά λείψανα των Πατέρων, που κατέσφαξαν οι Πέρσες το 614. Τέλος ανεβήκαμε στο σπήλαιο, μια τρύπα κατά κυριολεξία, όπου ασκήτευε ένας άλλος μεγάλος Άγιος της Εκκλησίας μας, ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.
Κατά την επιστροφή σταματήσαμε σ᾿ ένα άλλο Μοναστήρι, τοῦ Αγίου Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου. Ο κρητικός π. Ιερόθεος τραβάει πολλά και υποφέρει από τους γύρω μουσουλμάνους, αλλά δεν το βάζει κάτω. Μένει πραγματικά φρουρός ακοίμητος και φυλάει το προσκύνημα. Μέσα στον χώρο της Μονής υπάρχει ένα σπήλαιο, μέσα στο οποίο διανυκτέρευσαν οι Μάγοι, όταν πήγαν να προσκυνήσουν τον Χριστό. Εκεί τους διεμύνησε άγγελος Κυρίου, να μη πάνε στον Ηρώδη και έτσι "δι᾿ άλλης οδού ανεχώρησαν εις την χώραν αυτών". Θα το πω και πάλι, ότι ολόκληρο το Ευαγγέλιο ξετυλίγεται μέσα στην Παλαιστίνη, στα προσκυνήματα που επισκεπτόμαστε.
Από τον Άγιο Θεοδόσιο πήγαμε στο χωρίο των Ποιμένων. Είναι μετόχι της Ιεράς Μονής του Αγίου Σάββα. Εδώ έβοσκαν οι ποιμένες τα κοπάδια τους και εδώ τους παρουσιάσθηκε Άγγελος Κυρίου, για νά τους πει, ότι γεννήθηκε ο Χριστός. Εδώ ακούσθηκε ο αγγελικός ύμνος "δόξα εν υψίστοις Θεώ".
Την ημέρα αυτή, με το παλαιό εορτολόγιο ήταν η γιορτή του Αγίου Γεωργίου. Εκεί κοντά στη Βηθλελεμ υπάρχει μουσουλμανικό χωριό με Εκκλησία του Αγίου. Λογω της πανηγύρεως πήγαμε και προσκυνήσαμε. Βρήκαμε πολλούς μουσουλμάνους, που πήγαν και αυτοί να προσκυνήσουν. Αυτοί τιμούν ιδιαίτερα και φοβούνται τον Άγιο Γεώργιο. Πηγαίνουν συχνά μπροστά στην θαυματουργή εικόνα του και κλείνουν κάποια συμφωνία. Δίνουν τά χέρια και υπόσχονται κάτι. Είναι αδύνατον να παραβούν την συμφωνία τους, να αθετήσουν τον λόγο τους. Δεν χρειάζονται χαρτιά και συμβολαιογραφικες πράξεις. Αυτό πρέπει να προβληματίσει εμάς τους χριστιανούς, που ούτε τον λόγο μας κρατούμε, ούτε επίσημα έγγραφα υπολογίζουμε, αλλά το μυαλό μας είναι συνέχεια στην απάτη. Στον τόπο εκείνο  υπήρχαν χωράφια της μητέρας του Αγίου Γεωργίου, γι᾿ αυτό χτίσθηκε ο Ναός του Αγίου.
Σειρά τώρα είχε η ορεινή της Ιουδαίας, όπως μας γράφει το Ιερό Ευαγγέλιο, που είναι η Γενέτειρα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Εκεί πήγε βιαστικά η Παναγία μετά τον Ευαγγελισμό της, για να επισκεφθεί την συγγενή της Ελισάβετ.
Ακολούθησε το προσκύνημά μας στη μεγάλη Μονή του Τιμίου Σταυρού, στο άκρον των Ιεροσολύμων, χτισμένη από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, που εχρημάτισε παλαιότερα σπουδαία Πατριαρχική Θεολογική Σχολή. Κατά την παράδοση ἐδώ ο Λώτ φύτεψε τα τρία ραβδιά, πού οι τρεις άγγελοι έδωσαν στον θεῖο του Αβραάμ, κατά την φιλοξενία του στην δρυ την Μαμβρή. Από το ξύλο αυτού του τρισύνθετου δέντρου έγινε ο Σταυρός, πάνω στον οποίο σταύρωσαν τον Ιησού Χριστό.
Λόγω της γιορτής του Αγίου Γεωργίου κεράσαμε  όλους από ένα παγωτό. Όλοι το χάρηκαν και το απόλαυσαν, αφού την ημέρα εκείνη έκανε αρκετή ζέστη. Από τον Τίμιο Σταυρό πήγαμε στο Καταμόνας. Είναι ένα μοναστήρι με τον τάφο του Αγίου Συμεών του Θεοδόχου. Αυτός υπέργηρος δέχτηκε στην αγκαλιά του τον Χριστό βρέφος τεσσαρακονθήμερο. Ο τάφος του Αγίου ευωδίαζε έντονα κατά διαστήματα.
Ήδη ήταν προχωρημένο απόγευμα και έπρεπε να επιστρέψουμε στο ξενοδοχείο, για να ξεκουραστούμε. Το βράδυ θα πηγαίναμε στον Πανάγιο Τάφο για αγρυπνία.
Ήμασταν εκεί πριν από τις δώδεκα τα μεσάνυχτα. Σύμφωνα με το τυπικό τους, επειδή δεν θα λειτουργούσε Αρχιερέας, δεν είχε κόσμο. Είμασταν μόνο εμείς και μάλιστα το ευχαριστηθήκαμε πάρα πολύ. Πώς λέμε ιδιωτική Θεία Λειτουργία; εκείνη για μας ήταν ἰδιωτική αγρυπνία.

Φτάσαμε στην Αγία Αυλή από την αριστερή πλευρά. Θέλοντας και μη η συγκίνηση έφτασε στο κατακόρυφο. Στην είσοδο του Πανιέρου Ναού της Αναστάσεως, προστά και αριστερά  προσκυνήσαμε την σχισμένη μεσαία κολώνα. Οταν ήσαν οι Τοῦρκοι σ᾿ εκείνα τα μέρη, ένα Μέγα Σάββατο οι Αρμένιοι πλήρωσαν τον κατακτητή και μπήκαν εκείνοι στον Πανάγιο Τάφο, για να βγάλουν το Άγιο Φως. Ο Ορθόδοξος Έλληνας Πατριάρχης αποκλείστηκε και έμεινε έξω στην αυλή με τα 33 κεριά στα χέρια. Μέσα ο Αρμένιος διαβάζει και ξαναδιαβάζει την ευχή, μα τίποτε δεν γίνεται. Φως δεν έρχεται. Ο Θεός δεν ακούει, δεν αποκρίνεται. Ξαφνικά σχίζεται η μεσαία κολώνα της εισόδου, βγαίνει από εκεί το Άγιο Φως και ανάβει τα κεριά του Πατριάρχη μας. Γιατί; Γιατί η Ορθοδοξία είναι το φως, η αλήθεια, η σωστή πίστη. Όλα τα άλλα είναι ψεύτικα, κάλπικα, παραμύθια.
Ματά την κολώνα το πρώτο που βρίσκεται μπροστά μας είναι το σημείο της Αποκαθήλωσης. Όπως το λέει και η λέξη, εδώ ο ευσχήμων Ιωσήφ και ο Νικόδημος  εναπέθεσαν το σώμα του Ιησοῦ, αφού το κατέβασαν από τον Σταυρό, το τύλιξαν στο λευκό σεντόνι και το ενεταφίασαν. Όλος ο τόπος ευωδίαζε από αρώματα, που βάζουν οι χριστιανοί. Σε άλλο όμως προσκύνημά μας το σημείο εκείνο ανέβλυζε άγιο μύρο τόσο πολύ, που έπρεπε να το μαζεύεις με κανάτα!
Δεξιά πάνω ο Γολγοθᾶς. Δείχνουν το σημείο, όπου στήθηκε ο Σταυρός. Φαίνεται πώς σχίστηκε ο βράχος, κατά την ώρα που ο Χριστός είπε "Τετέλεσται", όπως διαβάζουμε στα ιερά Ευαγγέλια.
Αριστερά από την Αποκαθήλωση ο Πανάγιος Τάφος, "το κενόν μνημεῖον"! Η καρδιά, ο Βασιλιάς, η κορυφή Παναγίων Προσκυνημάτων. Όλη η πίστη μας σ᾿ αυτό στηρίζεται, στον άδειο Τάφο.
Οι ιερεῖς ντυθήκαμε τα άμφιά μας και σε λίγο άρχισε η ακολουθία του Όρθρου στο Ναό της Αναστάσεως. Την ώρα της δοξολογίας εν πομπή πήγαμε στον Πανάγιο Τάφο για την Θεία Λειτουργία. Ουράνιες στιγμές, ανεπανάλειπτες, χαραγμένες βαθιά μέσα μας με χρώματα ανεξίτηλα.
Κατά τις τρεις και μισή τελειώσαμε την αγρυπνία και ήρεμοι, γεμάτοι αγαλλίαση επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο. Άλλες χαρές και καινούργιες συγκινήσεις μας περίμεναν το πρωΐ.
Μετά το πρωϊνό μας με τα πόδια αυτή τη φορά είχαμε ξενάγηση μέσα στην παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ. Πρώτο προσκύνημα το σπίτι των Αγίων Ἰωακείμ και Άννης, εκεί που γεννήθηκε η Παναγία μας, η πάντων χαρά.
Περάσαμε από την προβατική κολυμβήθρα, εκεί όπου ο Χριστός θεράπευσε τον παράλυτο, που ήταν κατάκειτος 38 ολόκληρα χρόνια.
Λίγο πιο πέρα βρίσκεται η φυλακή του Αποστόλου Πέτρου. Εδώ τον έκλεισε ο Ηρώδης, με σκοπό να τον αποκεφαλίσει, αλλά λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο. Και ξενοδόχος είναι ο Θεός. Το τελευταίο βράδυ έστειλε τον άγγελό Του και ελευθέρωσε τον κορυφαίο Απόστολο.
Πάνω από την φυλακή άλλο προσκύνημα, το μοναστήρι του Αγίου Νικοδήμου, γιατί εδώ ήταν το σπίτι του ή μοναστήρι της φακής. Στον τόπο αυτό ήταν τα μαγειρεία, όπου η Αγία Ελένη μαγείρευε για τους στρατιώτες, που έσκαβαν να βρουν τον Τίμιο Σταυρό. Δείχνουν ενα παλιό χιλιοτρύπητο καζάνι, στο οποίο έψηναν τις φακές. Μέσα στο Ναό υπάρχει σε μια προθήκη με τζάμι ένας επιτάφιος ρωσικής τεχνοτροπίας. Κάποιοι βάζοντας το αυτί πάνω στο τζάμι άκουγαν να χτυπάει η καρδιά του Χριστού!!
Ακριβώς δίπλα από την φυλακή του Αποστόλου Πέτρου βρίσκεται το Πραιτώριο, η κατοικία και τα Γραφεία του Ρωμαίου Διοικητή, του Πόντιου Πιλάτου. Στα υπόγεια διαμερίσματα βλέπουμε την φυλακή των ληστών, του Βαραβά και την πιο στενή, την πιό σκοτεινή, την χειρότερη από όλες την φυλακή του Χριστού. Όσο σκληρός και αν είσαι δεν μπορείς να μη συγκινηθείς, να μη δακρύσεις. Θέλοντας και μή έρχονται στη θύμησή σου τα λόγια του τροπαρίου της Μ. Πέμπτης:" Λαός μου τι εποίησά σοι και τι μοι ανταπέδωκας;" Να σκεφτούμε όμως, ότι σ᾿ αυτό κι᾿ εμείς βάλαμε λίγο το χεράκι μας. Με σφιγμένη και βαριά την καρδιά, μαζί με τον Χριστό, που φοράει το αγκάθινο στεφάνι και σηκώνει τον σταυρό στους ώμους Του, ανεβαίνουμε την οδό του μαρτυρίου.
Σε πολλά σημεία γονάτισε και έπεσε. Σ᾿ ένα υπάρχει το αποτύπωμα μιας παλάμης Του πάνω στο βράχο και ευωδιάζει. Περάσαμε από το σπίτι της Βερονίκης, που σκούπισε με μια πετσέτα το ματωμένο πρόσωπο του Κυρίου και αποτυπώθηκε η μορφή Του. Έτσι έχουμε, κατά μία παράδοση, το λεγόμενο Άγιο Μανδήλιο. Λίγο πιό πέρα συναντήσαμε το σπίτι του Σίμωνα του Κυρηναίου, τον οποίο αγκάρευσαν νά βοηθήσει και να σηκώσει τον Σταυρό του Ιησού. Λίγο περπάτημα ακόμη και να πάλι βρισκόμαστε στον Ναό της Αναστάσεως. Πάλι προσκυνούμε στην σχισμένη κολώνα, στην Αποκαθήλωση, στο Γολγοθά, στον Πανάγιο Τάφο και συνεχίζουμε να δούμε τα υπόλοιπα ιερά σημεία και Παρεκκλήσια, που βρίσκονται μέσα στον Πανίερο Ναό της Αναστάσεως.
Πρώτο ηταν ένα Παρεκκλήσιο με πάρα πολλά λείψανα Αγίων. Σπανίως βλέπουμε τόσα πολλά. Μπαίνοντας συναντούμε την εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης με Τίμιο Ξύλο στο Σταυρό που κρατούν ανάμεσά τους.
Το επόμενο Παρεκκλήσιο είναι του Αδάμ. Κατά την παράδοση ο Αβραάμ ερχόμενος από την Μεσοποταμία έφερε μαζί του το κρανίο του Αδάμ και το έθαψε στον Γολγοθά, γιαυτό και λέγεται κρανίου τόπος. Το αίμα του Χριστού, που έρρευσε στον Γολγοθά, περιέλουσε και το κρανίο του Αδάμ. Έτσι ξέπλυνε το προπατορικό αμάρτημα, αφού "το Αίμα Ιησού Χριστού καθαρίζει ημάς από πάσης αμαρτίας". Στις εικόνες της σταυρώσεως πάντοτε κάτω από τον Σταυρό του Κυρίου φαίνεται ένα κρανίο. Αυτό είναι του Αδάμ.
Πηγαίνοντας παραπέρα κατεβαίνουμε αρκετά σκαλοπάτια και φτάνουμε σε άλλον χώρο. Είναι το σημείο της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού. Εκεί ήταν σκουπιδότοπος και εκεί πέταξαν οι Εβραίοι τον Τίμιο Σταυρό. Πάνω του φύτρωσε ένα ευωδιαστό λουλούδι, και επειδή ήταν πάνω στον βασιλικό Σταυρό, στον Σταυρό του Βασιλέως Χριστού, το λουλούδι αυτό ονομάσθηκε βασιλικός.
Καθώς βαδίζουμε ελάχιστα μέτρα ακόμη συναντούμε το Παρεκκλήσιο, όπου έστεκε η Παναγία και παρακολουθούσε την σταύρωση του Υιού της. Δίπλα το "διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου". Εδώ έστεκαν οι στρατιώται που ενέπαιζαν τον Εσταυρωμένο Ιησού, μοίρασαν τα ιμάτιά Του και έβαλαν κλήρο ποιος από όλους θά πάρει τον άραφο χιτώνα. Εδώ στεκόταν και ο εκατόνταρχος, που, όταν είδε τα εκπληκτικά σημεία, που ακολούθησαν την σταύρωση, είπε "αληθώς Θεού Υιός ην ούτος". 
Στο επόμενο σημείο ήταν η προσωρινή φυλακή  του Χριστού ή των κλαπών. Εκεί Τον έδεσαν για λίγο, για να μη τους φύγει(!), μέχρι να ετοιμάσουν τα σχετικά με την σταύρωση. Και τέλος ακόμη πιο πέρα το "μη μου άπτου". Είναι το σημείο που η Μαρία η Μαγδαληνή συνάντησε τον αναστημένο Κύριο και Τον πέρασε για τον κηπουρό.
Διερχόμενοι όλα αυτά τα Παρεκκλήσια, φτάσαμε πίσω από το κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου. Στα δεξιά μέσα στο βράχο είναι λαξευμένοι δύο απλοί τάφοι, των Αγίων Ἰωσήφ και Νικοδήμου, που εκήδευσαν τον Χριστό. Έτσι τελείωσε η ξενάγηση και το προσκύνημά μας μέσα στον Ναό της Αναστάσεως. Όλα αυτά τα ιερά σημεία η Αγία Ελένη τα σκέπασε και τα συμπεριέλαβε μέσα σ᾿ έναν μεγάλο Ναό.
Σειρά είχε τώρα η Γεθσημανή. Στους πρόποδες του ορους των ελαιών είναι ένας μεγάλος Ναός με αρκετά σκαλοπάτια προς τα κάτω. Όπως τα κατεβαίνουμε στα δεξιά μας συναντούμε τους τάφους των γονέων της Παναγίας, των Αγίων Ιωακείμ και Άννης. Στα αριστερά τον τάφο του Αγίου Ιωσήφ του μνήστορος. Πιο κάτω μέσα σ᾿ ένα κουβούκλιο βρίσκεται ο κενός τάφος της Παναγίας, αφού και αυτή μετέστη στούς ουρανούς. "Ως γαρ ζωής μητέρα προς την ζωήν μετέστησεν" ο Υιός και Θεός της. Πίσω από τον θεομητορικό τάφο η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ιεροσολυμίτισσας. Ψάλαμε ύμνους θεομητερικούς, ασπασθήκαμε την εικόνα της, πολλοί έκλαψαν μπροστά της. Όλοι κάτι είχαν να της πουν, κάτι να ζητήσουν  και η Παναγία που έχει "ευήκοον ους", όλα τα δέχεται, όλα τα ακούει και σε όλους δίνει την χάρη της "προς το συμφέρον της αιτήσεως".
Βγήκαμε από τον Ναό της Κοιμήσεως και ανεβήκαμε λίγο πιο πάνω στο όρος των ελαιών. Φτάσαμε στον τόπο της προσευχής και της αγωνίας του Ιησού. Εκεί που προσευχόταν ο Χριστός και ήρθαν να Τον συλλάβουν οι Εβραίοι, με την καθοδήγηση του Ιούδα.
Κατά την κάθοδο και επιστροφή μας προσκυνήσαμε στο Ναό καί στον τόπο του λιθοβολισμοῦ του Αγίου Πρωτομάρτυρος και Αρχιδιακόνου Στεφάνου. Με αυτό το προσκύνημα τελειώσαμε την ημέρα της Παρασκευής.

Την επομένη μέρα, Σάββατο πρωΐ, πήγαμε πάλι στο Ναό της Αναστάσεως και λειτουργήσαμε στον Φρικτό Γολγοθά με Μητροπολίτη του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, τον Καπιτωλιάδος Ησύχιο.
Από προσκυνήματα μας έμειναν κάποια στο όρος των ελαιών. Ασφαλώς δεν θα τα αφίναμε, τα επισκεφθήκαμε και αυτά. Στη μικρή Γαλιλαία, έξω από τα Ιεροσόλυμα, εμφανίσθηκε δυό φορές ο Αναστημένος Κύριος στους μαθητές Του, γιαυτό και υπάρχει εκεί Ναός των Αγίων Αποστόλων. Λίγο πιο πέρα βρίσκεται ένα μικρό Παρεκκλήσιο. Είναι ο τόπος που καθημερινά ερχόταν η Παναγία και προσευχόταν. Γράφει ο Άγιος Ανδρέας ο Κρήτης, ότι στο σημείο εκείνο οι πέτρες βαθούλωσαν από την προσευχή και τις μετάνοιες της Παναγίας.
Λίγο πιο πέρα το σημείο της Αναλήψεως του Κυρίου. Στα δεξιά του δρόμου βρίσκεται Ναός της Αναλήψεως και στα αριστερά το ακριβές σημείο, από όπου ανελήφθη ο Κύριος στους ουρανούς. Φαίνεται πάνω στην πέτρα η πατημασιά του ενός ποδιού του Χριστού. Ένα κομμάτι πέτρας με το άλλο πάτημα βρίσκεται στο Ναό της Αγίας Θέκλας στο Πατριαρχεῖο.  Ο Χριστός ανελήφθη στους ουρανούς. Δεν μας άφισε μόνο τα ίχνη Του, αλλά και την χάρη Του, την ευλογία Του, τον ίδιο τον εαυτό του, όπως είπε, ότι θα είναι μαζί μας έως της συντελείας του αιώνος.
Το απόγευμα ήταν ελεύθερο, για να ξαναπάμε  στον Πανάγιο Τάφο και στα μαγαζιά για αγορές. Εκτός προγράμματος επισκεφθήκαμε και άλλα μοναστηράκια, όπως της Παναγίας Σεϊδανάγιας, με την θαυματουργή εικόνα της, που δίνει παιδιά σε άτεκνα ζευγάρια, στο μοναστήρι του Αγίου Ευθυμίου, Αγίου Νικολάου και Τιμίου Προδρόμου.
Το πρωΐ της Κυριακής, 9 Μαΐου, μεταβήκαμε σ᾿ ένα μεγάλο προσκύνημα, που παλαιότερα δεν μπορούσαμε να πάμε, γιατι οι Εβραίοι το είχαν αποκλεισμένο, στο φρέαρ της Σαμαρείτιδος. Ο ηγούμενος εκεί ο π. Ιουστίνος έκανε ένα θαύμα. Έχτισε πάνω στο πηγάδι έναν Ναό της Αγίας Φωτεινής εμβαδού 1000 τ.μ. και ύψους 33 μέτρων. Μέσα στο Ναό φυλάσσεται το ιερό Λείψανο του νέου Ιερομάρτυρα Αγίου Φιλουμένου, τον οποίο σκότωσαν φανατικοί Εβραίοι  στις 29 Νοεμβρίου του 1979, ημέρα της γιορτής του. Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων επισήμως τον ανεκήρυξε Άγιο.
Η Θεία Λειτουργία, που κάναμε, ήταν πανηγυρική, στο τέλος της οποίας τελέσαμε μνημόσυνο για τους κεκοιμημένους όλων των προσκυνητών. Ασπασθήκαμε το ιερό Λείψανο του Αγίου Φιλουμένου και αίμα από το μαρτύριό του, καθώς και τμήμα του Ιερού Λειψάνου του Τιμίου Προδρόμου. Πήραμε κατόπιν το πρωινό μας στην αίθουσα της μονής και το κέρασμα, που μας προσέφερε με πολλή χαρά ο π. Ιουστίνος. Αποχαιρετώντας τον μας έδωσε έναν οδηγό και πήγαμε στη Σεβάστεια, 17 χιλιόμετρα πιό πάνω, όπου βρίσκονται ερείπια  παλαιοῦ Ναοῦ, που έχτισε η Αγία Ελένη, στον τόπο της φυλακής του Τιμίου Προδρόμου, όπου ο ασελγής Ηρώδης αποκεφάλισε τον μεγάλο Άγιο και Προφήτη.
Με την επιστροφή μας στα Ιεροσόλυμα τελείωσε κατ᾿  ουσία το προσκύνημά μας. Το απόγευμα και πάλι ιδιωτικά πήγαμε στον Πανάγιο Τάφο. Σαν ένας μεγάλος μαγνήτης μας τραβούσε εκεί. Προσκυνάς πάλιν και πολλάκις και δεν λες να φύγεις, δεν το χορταίνεις με τίποτε. Αλλ᾿ εν πάση περιπτώσει κάποτε έπρεπε να φύγουμε. Και τα καλά κάποτε έχουν τέλος. Επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο για να ετοιμαστούμε για την επιστροφή στην Πατρίδα.
Στις τρεις μετά τα μεσάνυχτα προς Δευτέρα είμασταν έτοιμοι για το αεροδρόμιο του ΤΕΛ ΑΒΙΒ. Πετάξαμε στις 7 το πρωΐ της Δευτέρας, πάλι με τις εβραϊκές αερογραμμές και μετά δύο ώρες είμασταν στο αεροδρόμιο της Αθήνας. Το ίδιο λεωφορείο με τον ίδιο οδηγό μας περίμενε έξω από το "Ελευθέριος Βενιζέλος". Αναχωρήσαμε αμέσως και στις 7 το απόγευμα φτάσαμε, μέσω Τεμπών αυτή την φορά,  στην όμορφή μας Έδεσσα.
Σαν κατακλείδα θέλω να ευχαριστήσω τον Θεό για την μεγάλη ευλογία του προσκυνήματος. Μας αξίωσε να πάμε και να περάσουμε πάρα πολύ ωραία από κάθε άποψη. Όλοι οι συμμετέχοντες ήταν υπέροχοι. Δεν δημιουργήθηκε το παραμικρό πρόβλημα στις μεταξύ μας σχέσεις. Γιαυτό θέλω να ευχαριστήσω πολύ όλους τους προσκυνητές και να ευχηθώ, την χάρη και ευλογία που πήραμε από τα Πανάγια προσκυνήματα, να την κρατήσουμε και να την διατηρήσουμε όσο γίνεται περισσσότερο.
Η προετοιμασία μας, υλική και πνευματική, ήταν κατά το δυνατόν η καλύτερη,γιαυτό, πιστεύω και η ωφέλεια που αποκομίσαμε ήταν μεγαλύτερη. Πνευματική, γιατί προηγήθηκε η νηστεία και η εξομολόγηση για το Πάσχα. Υλική, γιατί προσφέραμε εκεί στους πατέρες για τους Ναούς τους σημαντική ποσότητα από κεριά, λάδι, κρασί, φυτιλάκια, θυμίαμα και καρβουνάκια, καθώς και κάποια χρήματα πολύ απαραίτητα για την πολυδάπανη ανακαίνιση των Ιερών Ναών και των λοιπών κτιρίων.
Η αλήθεια είναι, πως οι πατέρες-φύλακες των Προσκυνημάτων δεν θέλουν τόσο τα πράγματα που τους πηγαίνουμε, αλλά εμάς τους ίδιους για ηθικό στηριγμό και τόνωση. Να φανεί ότι δεν τους λησμονήσαμε, ότι είμαστε κοντά τους. Να γίνεται αισθητή η παρουσία του ελληνικού στοιχείου και στους ετερόδοξους ή αλλόθρησκους. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό και αποτελεσματικό όπλο στη διάθεση της Αγιοταφιτικής Αδελφότητας.
Τα Πανάγια Προσκυνήματα είναι σοβαρή υπόθεση όλων μας και στα σοβαρά πρέπει να την πάρουμε ολοι μας. Είναι μεγίστη τιμή για το Γένος μας όλα αυτά να βρίσκωνται σε χέρια Ελληνικά εδώ και 2000 χρόνια. Πρός Θεού μη τα χάσουμε. Πηγαίνουμε σε ξένη χώρα, με αλλοεθνείς και αλλόπιστους και νομίζουμε , ότι βρισκόμαστε στην Πατρίδα μας. Παντού βλέπουμε Έλληνες, παντού κυματίζει η Ελληνική Σημαία, Ελληνικά μιλάμε, Ελληνικά λειτουργοῦμε, αισθανόμαστε σαν στο σπίτι μας.
Δίνω ευχή σε όσους πήγαν, να ξαναπάνε. Σε όσους δεν πήγαν οπωσδήποτε να πάνε. Να προσπεράσουν και να παραμερίσουν όλα τα εμπόδια, που τους κλείνουν τον δρόμο για τα Ιεροσόλυμα. Ας έχουν σφοδρή την επιθυμία, ας το κάνουν θέμα προσευχής και ο Θεός θα τα φέρει βολικά.
" Η Χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και η αγάπη του Θεού και Πατρός και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος είη μετά πάντων υμών. Αμήν.-
                                 
                              Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Ζουμής

Το ανωτέρω δημοσιεύτηκε στην  εφημερίδα "Εδεσσαϊκή" σε τρία τμήματα.