Tο προσκύνημα για πολλούς είναι όνειρο ζωής και μένει βαθιά χαραγμένο στη μνήμη τους για μια ολόκληρη ζωή.
Η αλήθεια είναι, ότι πριν προλάβουμε να ανακοινώσουμε επίσημα την εκδρομή αυτή, συμπληρώθηκαν τα άτομα, που έπρεπε να πάρουμε. Είμασταν έξι Ιερείς και σαράντα εννέα λαϊκοί, σύνολο 55 άτομα, οι περισσότεροι Εδεσσαίοι.
Ήθελα αυτό το προσκύνημα να είναι το καλύτερο από όλα τα προηγούμενα και πιστεύω πως το πετύχαμε, όπως εξ άλλου θα φανεί στη συνέχεια.
Θέλω να αποκαλώ την εκδήλωσή μας αυτή προσκύνημα και όχι εκδρομή, τους δε συμμετέχοντες προσκυνητές και όχι εκδρομείς.
Μαζευτήκαμε χαράματα της Δευτέρας 3 Μαΐου στην πλατεία ελευθερίας της πόλης μας και, αφού τακτοποιήσαμε τις αποσκευές μας στον ανάλογο χώρο του λεωφορείου, αναχωρήσαμε ακριβώς στις τέσσερις το πρωΐ για Αθήνα. Το ταξίδι οδικώς ήταν μακρύτερο και κάπως κουραστικό, μια και παρακάμψαμε τα Τέμπη, λόγω των γνωστών προβλημάτων των κατολισθήσεων. Παρ᾿ όλα αυτά με τις ανάλογες στάσεις και με καλή διάθεση φτάσαμε έγκαιρα στο αεροδρόμιο "Ελευθέριος Βενιζέλος", περίπου στις μία το μεσημέρι. Το λεωφορείο ήταν ολοκαίνουργιο, πρώτη φορά επέβαινα σε τόσο ωραίο και άνετο όχημα, και ο οδηγός του θαυμάσιος και ευχάριστος τύπος.
Μετά τους απαραίτητους ελέγχους καί τις λοιπές διατυπώσεις, ανεβήκαμε στο αεροπλάνο καί πετάξαμε λίγο μετά τις τέσσερις το απόγευμα. Ήταν εβραϊκές αερογραμμές, EL- AL λέγονται. Η πτήση μας ήταν πάρα πολύ καλή καί ακριβώς σέ μιάμιση ώρα είμασταν στο ΤΕΛ ΑΒΙΒ.
Σε απόσταση εφτά χιλιομέτρων βρίσκεται η Λύδα, πατρίδα της μητέρας του Αγίου Γεωργίου του Μεγαλομάρτυρα. Εκεί υπάρχει περικαλλής παλαιός Ναός του Αγίου Γεωργίου και σε χώρο κάτω από το Ιερό βρίσκεται ο τάφος του. Στη Νικομήδεια της Μ. Ασίας μαρτύρησε, αλλ᾿ ήταν επιθυμία του να τον θάψουν στη Λύδα. Έτσι ο υπηρέτης του Πασικράτης εκπλήρωσε την εντολή του. Κάναμε την καθορισμένη δέηση και ο ηγούμενος του προσκυνήματος άνοιξε την ιερή λειψανοθήκη, για να προσκυνήσουμε και ασπασθούμε τα Λείψανα του Μεγάλου Αγίου. Ηταν κάτι πολύ συγκινητικό, νά έρχεσαι σε επαφή με έναν τόσο μεγάλο Άγιο και να παίρνεις-να δέχεσαι την ευλογία του. Τα λείψανα των Αγίων είναι ό,τι πολυτιμότερο διαθέτουμε μετά το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Είναι μέγας θησαυρός.
Στο Ισραήλ σκοτεινιάζει γρήγορα, οπότε μέχρι να προσκυνήσουμε στον Άγιο Γεώργιο, ήδη μας πήρε το σκοτάδι. Ανεβήκαμε στο λεωφορείο και ξεκινήσαμε ολοταχώς για το βόρειο Ισραήλ, την Γαλιλαία. Άλλοτε από ορεινές περιοχές και άλλοτε μέσα από καλλιεργήσιμες, φτάσαμε στήν Τιβεριάδα. Πόλη καθαρά εβραϊκή και μάλιστα η δεύτερη ιερή των Εβραίων. Εδώ υπάρχουν τα ιεροδιδασκαλεία τους, θα λέγαμε οι θεολογικές τους σχολές. Είναι ωραία πόλη, καθαρή χτισμένη αμφιθεατρικά στη λίμνη της Γαλιλαίας. Καταλύσαμε σ᾿ ένα μεγάλο ξενοδοχείο και το μόνο που έμεινε να κάνουμε ήταν, να πάρουμε το βραδινό μας και να πέσουμε για ύπνο, εφόσον την επόμενη μέρα μας περίμενε πάλι αρκετός δρόμος. Τα προσκυνήματα είναι πολλά στο βόρειο τμήμα και όσο περισσότερα δούμε, ασφαλώς τόσο το καλύτερο.
Τήν άλλη μέρα σηκωθήκαμε πολύ νωρίς και ετοιμαστήκαμε για το όρος Θαβώρ, όπου έγινε η μεταμόρφωση του Κυρίου. Σε περίπου μισή ώρα είμασταν εκεί. Λειτουργήσαμε, όχι στο Καθολικό ( κεντρικό Ναό), αλλά στο καινούργιο Παρεκκλήσιο της Αγίας Τριάδας. Ο ηγούμενος ή αλλιώς φύλακας (πραγματικά φύλακες είναι εκεί όλοι οι πατέρες, φυλάγουν πνευματικές και θρησκευτικές Θερμοπύλες), μας υποδέχθηκε και μας περιποιήθηκε με τον καλύτερο τρόπο. Η θεία Λειτουργία ήταν συγκινητική και κατανυκτική. Το βλέπαμε στα δακρυσμένα μάτια όλων. Είπαμε και δυο λόγια για την Μεταμόρφωση του Χριστού και ευχηθήκαμε, να γυρίσουμε κι᾿ εμείς πίσω μεταμορφωμένοι και ασφαλώς προς το καλύτερο.
Σειρά τώρα είχε η Ναζαρέτ. Στα χρόνια του Χριστού ήταν ένα άσημο χωριό, τώρα μία μεγάλη πόλη. Εδώ έγινε ο ευαγγελισμός της Παναγίας. Εδώ για πρώτη φορά ακούστηκε το μύνημα της σωτηρίας του κόσμου από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ. Πήραμε αγίασμα από την πηγή, από όπου έπαιρνε νερό η Παναγία. Ψάλαμε το τροπάριο του Ευαγγελισμού και το "Τη Υπερμάχω", κάναμε την κεκανονισμένη δέηση, διαβάσαμε το ανάλογο ευαγγελικό ανάγνωσμα καί αναχωρήσαμε για την Κανά.
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε, ότι η τάξις απαιτεί σε κάθε προσκύνημα, που πηγαίνουμε, νά κάνουμε την καθορισμένη δέηση. Επειδή ήταν περίοδος του Πάσχα, ψέλναμε τρεις φορές το Χριστός ανέστη καί στη συνέχεια διαβάζαμε από το ευαγγέλιο το κομμάτι, που είχε σχέση με τον τόπο εκείνο. Π.χ. στο Θαβώρ διαβάσαμε τό ευαγγελικό ανάγνωσμα της Θείας Μεταμορφώσεως. Στην Κανά το ευαγγέλιο που διαβάζουμε στο μυστήριο του γάμου, κατά το οποίο ο Χριστός έκανε το νερό κρασί. Στη Βηθανία το ευαγγέλιο το σχετικό με την ανάσταση του Αγίου Λαζάρου κ.ο.κ. Μετά τήν ανάγνωση του ιερού Ευαγγελίου κάνουμε δέηση " υπέρ των ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών, υπέρ του Πατριάρχου καί υπέρ των επιτελούντων την ιεράν άποδημίαν".
Στην Κανά ηγούμενος του προσκυνήματος είναι ο νεαρός π. Δοσίθεος από την γειτονική μας Αλεξάνδρεια ( Ημαθίας). Μας υποδέχθηκε με μεγάλη χαρά. Κέρασε όλους τους προσκυνητές, πήραμε κρασί, σε ἀνάμνηση του πρώτου θαύματος του Χριστοῦ και ικανοποιημένοι όλοι μας και ευχαριστημένοι φύγαμε για τον Ιορδάνη ποταμό. Τό ένα μέρος καλύτερο από το άλλο. Ο ένας τόπος αγιώτερος από τον άλλο. Ποιον από όλους να πρωτοθαυμάσεις;
Τα νερά του Ιορδάνη κυλούσαν ήσυχα, αλλά εκεί ο ήλιος χτυπούσε πιο δυνατά. Ακολούθησε η τέλεση του Μεγάλου Αγιασμού ( των Θεοφανείων ). Όλοι παρακολουθούσαν συγκινημένοι. Άλλοι μέσα στο νερό καί άλλοι στην όχθη. Στο τέλος ψάλαμε πανηγυρικά τρεις φορές "το ἐν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε", και αφού ραντίσαμε και αγιάσαμε όλον τον κόσμο επιστρέψαμε στη λίμνη της Τιβεριάδας. Ήδη πιο μπροστά συνεννοηθήκαμε με έναν καπετάνιο και με το πλοιάριο κάναμε μια βόλτα μέσα στη λίμνη. Ήταν ο αγαπημένος τόπος τοῦ Χριστού. Εδώ ακούστηκαν θαυμάσιες διδασκαλίες Του. Εδώ έγιναν θαύματα πολλά. Εδώ ο Κύριος, αλλά και ο Πέτρος περπάτησε πάνω στα κύματα. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Άπειρες φορές δοξάσαμε και ευχαριστήσαμε το Θεό, πού μας αξίωσε να ζήσουμε τέτοιες εμπειρίες και καταστάσεις.
Ἐκεῖ κοντά, δίπλα στη λίμνη είναι ο τόπος, όπου έλαβε χώρα το θαύμα του χορτασμού των πεντακισχιλίων. Πήγαμε, δεν τον αφίσαμε. Είχαμε μαζί μας ψωμιά καί ψάρια. Τα ευλογήσαμε και πήγαμε στη διπλανή Καπερναούμ, καθίσαμε καί φάγαμε εις ανάμνηση εκείνου του θαύματος. Το πως αισθανθήκαμε, πόσο ευχαριστήθηκαν όλοι δεν περιγράφεται.
Η Καπερναούμ σήμερα δέν ὑπάρχει, μόνο μαύρες πέτρες σε όλη την περιοχή. Μέσα στην ερημιά ορθώνεται και καμαρώνει ο Ναός των Αγίων Αποστόλων μέ τήν ελληνική σημαία, με τόν φύλακά του τόν π. Ειρήναρχο, που κατάγεται ἀπό κάποιο χωριό της Πτολεμαΐδας. Η Καπερναούμ, "η ιδία πόλις του Χριστού", έτσι την αναφέρουν τα Ευαγγέλια, πολλά είδε, πολλά άκουσε, πολλά θαύματα έκανε ο Χριστός εκεί, μα οι κάτοικοί της δεν πίστεψαν και να το αποτέλεσμα. Ερημιά και μαύρες πέτρες. Αυτό πολλά έχει νά διδάξει και σε μας...
Μέχρι να τελειώσουμε το προσκύνημά μας στήν Καπερναούμ, πάλι βράδιασε. Έτσι ήταν καιρός να γυρίσουμε στο ξενοδοχεῖο μας. Την άλλη μέρα σηκωθήκαμε νωρίς. Μέσα στην Τιβεριάδα έχουμε άλλο προσκύνημα, άλλο μοναστήρι, πάλι των δώδεκα Αποστόλων με ηγούμενο τον π. Τιμόθεο. Μικρός στο ανάστημα, μα μεγάλη ψυχή, γίγαντας θα έλεγα. Δεν είναι δα και τόσο εύκολο, ούτε ευχάριστο να μένεις δεκαετίες ολόκληρες ολομόναχος ανάμεσα σε αλλοεθνείς και αλλόπιστους, οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν διάκεινται τόσο ευμενώς απένατί σου. Είναι πράγματι ηρωϊσμός και πολύ γενναίο. Σ᾿ αυτό λοιπόν το μοναστήρι της Τιβεριάδας πήγαμε Τετάρτη πρωΐ και λειτουργήσαμε προς μεγάλη χαρά και ευχαρίστηση του π. Τιμοθέου, αλλά και όλων μας. Έτσι με αυτήν την Θεία Λειτουργία τελείωσε το προσκύνημά μας στο βόρειο τμήμα του Ισραήλ. Μαζέψαμε τα πράγματά μας από το ξενοδοχείο και πήραμε τον δρόμο πλέον για τα Ιεροσόλυμα, την καρδιά των Αγίων Τόπων.
Ο δρόμος μας έφερε έξω από την Ιεριχώ. Στα αριστερά μας φάνηκε η Ιερά Μονή του Αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτη. Είναι μία όαση μέσα στην έρημο του Ιορδάνη. Ψυχή του προσκυνήματος ο π. Χρυσόστομος ἀπό την Καλαμάτα. Είπαν οι ντόπιοι εκεί, πως τέτοια και τόσα πράγματα μόνο ένας Έλληνας μποροῦσε νά κάνει. Και πραγματικά είναι να απορεί και να θαυμάζει κανείς, πώς ένας μόνος του έκανε τόσα πολλά σε ξένο τόπο. Η σκληρή και αφιλόξενη έρημος έγινε τόπος αναψυχής για χιλιάδες κατοίκους της γύρω περιοχῆς. Εδώ παλαιότερα υπήρχαν 70 μοναστήρια με χιλιάδες μοναχούς και ασκητές. Εδώ έζησε ο Άγιος Γεράσιμος. Εδώ ασκήτευσε η Οσία Μαρία η Αιγυπτία. Απ᾿ εδώ πέρασε και διανυκτέρευσε μέσα σ᾿ ένα σπήλαιο η Παναγία με τον Χριστό, όταν έφευγε η Αγία Οικογένεια για την Αίγυπτο, για να αποφύγουν τα μαχαίρια του Ηρώδη. Το σπήλαιο αυτό βρίσκεται μέσα στο μοναστήρι και έγινε περεκκλήσιο με μια ωραιότατη αγιογραφία, την Παναγία την Γαλακτοτροφούσα.
Εδώ σαν ευλογία παρέθεσαν σε όλους μας τράπεζα. Νερόβραστη σούπα και ελιές με ψωμί της περιοχής. Παρότι άλαδο το φαγητό, κατά κοινή ομολογία ήταν νοστιμότατο. Ασφαλώς στο σπίτι του κανείς δεν θα το έτρωγε. Εκεί ήταν θαυμάσιο, γιατί είχε ευλογία. Μετά το φαγητό και το προσκύνημα, αγόρασαν διάφορα είδη από την μεγάλη έκθεση της Μονής και ανεβαίνοντας στο λεωφορείο πήγαμε πλέον στα δεξιά του δρόμου. Διασχίσαμε την πόλη της Ιεριχούς και ανεβήκαμε στο θαυμαστό Σαραντάριο Όρος. Είναι ένα μοναστήρι σαν αετοφωλιά γαντζωμένο πάνω στο βουνό. Λέγεται Σαραντάριο, γιατί εδώ μετά την βάπτισή του ο Χριστός νήστεψε σαράντα μέρες και σαράντα νύχτες. Εδώ πειράσθηκε κατόπιν από τον διάβολο, αλλά τον κατετρόπωσε. Προσκυνήσαμε στήν πέτρα, όπου προσευχόταν ο Κύριος και κατά καιρούς ευωδιάζει. Κάναμε την δέησή μας, μας μίλησε ο ηγούμενος π. Γεράσιμος, που κατάγεται από την Θεσσαλονίκη καί κατεβήκαμε, για να πάμε σε άλλη Εκκλησία μέσα στην Ιεριχώ, στον Άγιο Ελισσαῖο. Στη αυλή της βρίσκεται ενα κούτσουρο, ξεραμένη η συκομωρέα, όπου ανέβηκε ο αρχιτελώνης Ζακχαῖος, για να μπορέσει να δει τον Χριστό. Ό,τι διαβάζουμε στα ιερά Ευαγγέλια, τα βλέπαμε σ᾿ εκείνα τα μέρη. Πώς να μη συγκινηθείς;
Αφού κι᾿ εδώ κάναμε ό,τι έπρεπε να κάνουμε, ξαναπήραμε τον δρόμο προς τα Ιεροσόλυμα, που τώρα μας έφερε σ᾿ ένα άλλο ιερό προσκύνημα, την Βηθανία.
Στη Βηθανία υπάρχει η γυναικεία Ιερά Μονή του Αγίου Λαζάρου και των αδελφών του Μάρθας και Μαρίας. Μία από τις μοναχές, η αδελφή Θεοδοσία, κατάγεται από τα μέρη μας, από τον Πενταπλάτανο Γιαννιτσῶν. Στο σημείο αυτό συναντήθηκε ο Κύριος με τις δύο αδελφές, όταν πήγαινε να αναστήσει τον Λάζαρο. Μέσα δε στο Ναό βρίσκεται μία πέτρα, στην οποία προσκυνάμε, γιατί υπάρχει παράδοσις, ότι πάνω σ᾿ αυτήν κάθησε ο Χριστός. Η πέτρα αυτή ευωδιάζει. Κάναμε την δέησή μας, ψάλαμε τό ἀπολυτίκιο της εορτής και τότε συνέβη για μια ακόμη φορά το θαυμαστό γεγονός, που συνέβη και άλλες φορές, σε άλλα προσκυνήματά μας. Το καντήλι μπροστά στο προσκυνητάρι άρχισε να κουνιέται, όπως συμβαίνει στο Άγιο Όρος, στην Ιερά Μονή των Ιβήρων. Μας είπε η Γερόντισσα, ότι ο Άγιος Λάζαρος χαίρεται με τον ερχομό σας. Σας καλωσορίζει και σας δίνει την ευλογία του. Ήταν ζωντανή η παρουσία του Αγίου. Ο κόσμος δεν ήθελε να φύγει από εκεί. Στη συνέχεια διαβάσαμε τρισάγιο στον τάφο του π. Θεοδοσίου, Γέροντα και Πνευματικού της Μονής αυτής. Πρόκειται για έναν πραγματικό Άγιο των ημερών μας, του οποίου ζητούμε τις ευχές και ευλογίες.
Όμως ηρθε και πάλι η ώρα της αναχώρησης. Άρχισε να πέφτει το σκοτάδι κι᾿ εμείς έπρεπε να φτάσουμε στα Ιεροσόλυμα και να καταλύσουμε στο ξενοδοχείο.
Το γνώριζα από παλαιότερα, αλλά τώρα ήταν ανακαινισμένο και σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Πήραμε τα δωμάτιά μας, φάγαμε το βραδινό μας και πέσαμε να κοιμηθούμε.
Την άλλη μέρα το πρωί, Πέμπτη 6 Μαΐου, σηκωθήκαμε πολύ νωρίς και πήγαμε στην Βηθλεέμ, για να λειτουργήσουμε στο σπήλαιο, όπου γεννήθηκε ο Χριστός. Συλλειτουργήσαμε με έναν άραβα ιερέα, που γνώριζε καλά την ελληνική γλώσσα. Πολλοί δικοί μας κοινώνησαν των Αχράντων Μυστηρίων. Πιστεύω, πως τα συναισθήματα, που είχαμε μέσα στο σπήλαιο, δεν εκφράζονται και δεν περιγράφονται. Μετά την Θεία Λειτουργία επισκεφθήκαμε τα σπήλαια, όπου υπήρχαν λείψανα των Αγίων Νηπίων και κάποιων μητέρων τους, που έσφαξε ο Ηρώδης.
Από την Βηθλεέμ προχωρήσαμε μέσα στην έρημο της Ιουδαίας και πήγαμε βαθιά στη Λαύρα του Αγίου Σάββα. Πρόκειται για το αυστηρότερο Μοναστήρι στον κόσμο. Οι πατέρες εδώ περίπου είκοσι στον αριθμό συνεχίζουν την αυστηρή ασκητική ζωή του μεγάλου Αγίου της Εκκλησίας μας. Είναι Μοναστήρι άβατο για τις γυναίκες, γι᾿ αυτό μόνο οι άντρες πέρασαν την πόρτα του τείχους και μπήκαν μέσα. Οι γυναίκες έμειναν έξω. Βγῆκε όμως ένας από τους πατέρες, έφερε λείψανα Αγίων να προσκυνήσουν, τις έδωσε λαδάκι από το καντήλι του Αγίου, αγιασμό από την πηγή, που η Παναγία έδωσε στον Άγιο Σάββα και τις μίλησε πνευματικά. Έτσι οφελήθηκαν και αυτές.
Τους άντρες ξενάγησε μέσα στη Μονή ένας άλλος μοναχός. Πρώτα πήγαμε στο Καθολικό, όπου προσκυνήσαμε το άφθορο λείψανο του Αγίου Σάββα. Από έναν εξώστη είδαμε την χαράδρα και τα σπήλαια, όπου στήν εποχή του Αγίου ασκήτευαν εκεί πέντε χιλιάδες μοναχοί. Επισκεφθήκαμε στη συνέχεια εναν σπηλαιώδη ναό, που έχτισε ο Άγιος πρός τιμήν του Αγίου Νικολάου, όπου βρίσκονται πολλά λείψανα των Πατέρων, που κατέσφαξαν οι Πέρσες το 614. Τέλος ανεβήκαμε στο σπήλαιο, μια τρύπα κατά κυριολεξία, όπου ασκήτευε ένας άλλος μεγάλος Άγιος της Εκκλησίας μας, ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.
Κατά την επιστροφή σταματήσαμε σ᾿ ένα άλλο Μοναστήρι, τοῦ Αγίου Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου. Ο κρητικός π. Ιερόθεος τραβάει πολλά και υποφέρει από τους γύρω μουσουλμάνους, αλλά δεν το βάζει κάτω. Μένει πραγματικά φρουρός ακοίμητος και φυλάει το προσκύνημα. Μέσα στον χώρο της Μονής υπάρχει ένα σπήλαιο, μέσα στο οποίο διανυκτέρευσαν οι Μάγοι, όταν πήγαν να προσκυνήσουν τον Χριστό. Εκεί τους διεμύνησε άγγελος Κυρίου, να μη πάνε στον Ηρώδη και έτσι "δι᾿ άλλης οδού ανεχώρησαν εις την χώραν αυτών". Θα το πω και πάλι, ότι ολόκληρο το Ευαγγέλιο ξετυλίγεται μέσα στην Παλαιστίνη, στα προσκυνήματα που επισκεπτόμαστε.
Από τον Άγιο Θεοδόσιο πήγαμε στο χωρίο των Ποιμένων. Είναι μετόχι της Ιεράς Μονής του Αγίου Σάββα. Εδώ έβοσκαν οι ποιμένες τα κοπάδια τους και εδώ τους παρουσιάσθηκε Άγγελος Κυρίου, για νά τους πει, ότι γεννήθηκε ο Χριστός. Εδώ ακούσθηκε ο αγγελικός ύμνος "δόξα εν υψίστοις Θεώ".
Την ημέρα αυτή, με το παλαιό εορτολόγιο ήταν η γιορτή του Αγίου Γεωργίου. Εκεί κοντά στη Βηθλελεμ υπάρχει μουσουλμανικό χωριό με Εκκλησία του Αγίου. Λογω της πανηγύρεως πήγαμε και προσκυνήσαμε. Βρήκαμε πολλούς μουσουλμάνους, που πήγαν και αυτοί να προσκυνήσουν. Αυτοί τιμούν ιδιαίτερα και φοβούνται τον Άγιο Γεώργιο. Πηγαίνουν συχνά μπροστά στην θαυματουργή εικόνα του και κλείνουν κάποια συμφωνία. Δίνουν τά χέρια και υπόσχονται κάτι. Είναι αδύνατον να παραβούν την συμφωνία τους, να αθετήσουν τον λόγο τους. Δεν χρειάζονται χαρτιά και συμβολαιογραφικες πράξεις. Αυτό πρέπει να προβληματίσει εμάς τους χριστιανούς, που ούτε τον λόγο μας κρατούμε, ούτε επίσημα έγγραφα υπολογίζουμε, αλλά το μυαλό μας είναι συνέχεια στην απάτη. Στον τόπο εκείνο υπήρχαν χωράφια της μητέρας του Αγίου Γεωργίου, γι᾿ αυτό χτίσθηκε ο Ναός του Αγίου.
Σειρά τώρα είχε η ορεινή της Ιουδαίας, όπως μας γράφει το Ιερό Ευαγγέλιο, που είναι η Γενέτειρα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Εκεί πήγε βιαστικά η Παναγία μετά τον Ευαγγελισμό της, για να επισκεφθεί την συγγενή της Ελισάβετ.
Ακολούθησε το προσκύνημά μας στη μεγάλη Μονή του Τιμίου Σταυρού, στο άκρον των Ιεροσολύμων, χτισμένη από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, που εχρημάτισε παλαιότερα σπουδαία Πατριαρχική Θεολογική Σχολή. Κατά την παράδοση ἐδώ ο Λώτ φύτεψε τα τρία ραβδιά, πού οι τρεις άγγελοι έδωσαν στον θεῖο του Αβραάμ, κατά την φιλοξενία του στην δρυ την Μαμβρή. Από το ξύλο αυτού του τρισύνθετου δέντρου έγινε ο Σταυρός, πάνω στον οποίο σταύρωσαν τον Ιησού Χριστό.
Λόγω της γιορτής του Αγίου Γεωργίου κεράσαμε όλους από ένα παγωτό. Όλοι το χάρηκαν και το απόλαυσαν, αφού την ημέρα εκείνη έκανε αρκετή ζέστη. Από τον Τίμιο Σταυρό πήγαμε στο Καταμόνας. Είναι ένα μοναστήρι με τον τάφο του Αγίου Συμεών του Θεοδόχου. Αυτός υπέργηρος δέχτηκε στην αγκαλιά του τον Χριστό βρέφος τεσσαρακονθήμερο. Ο τάφος του Αγίου ευωδίαζε έντονα κατά διαστήματα.
Ήδη ήταν προχωρημένο απόγευμα και έπρεπε να επιστρέψουμε στο ξενοδοχείο, για να ξεκουραστούμε. Το βράδυ θα πηγαίναμε στον Πανάγιο Τάφο για αγρυπνία.
Ήμασταν εκεί πριν από τις δώδεκα τα μεσάνυχτα. Σύμφωνα με το τυπικό τους, επειδή δεν θα λειτουργούσε Αρχιερέας, δεν είχε κόσμο. Είμασταν μόνο εμείς και μάλιστα το ευχαριστηθήκαμε πάρα πολύ. Πώς λέμε ιδιωτική Θεία Λειτουργία; εκείνη για μας ήταν ἰδιωτική αγρυπνία.
Φτάσαμε στην Αγία Αυλή από την αριστερή πλευρά. Θέλοντας και μη η συγκίνηση έφτασε στο κατακόρυφο. Στην είσοδο του Πανιέρου Ναού της Αναστάσεως, προστά και αριστερά προσκυνήσαμε την σχισμένη μεσαία κολώνα. Οταν ήσαν οι Τοῦρκοι σ᾿ εκείνα τα μέρη, ένα Μέγα Σάββατο οι Αρμένιοι πλήρωσαν τον κατακτητή και μπήκαν εκείνοι στον Πανάγιο Τάφο, για να βγάλουν το Άγιο Φως. Ο Ορθόδοξος Έλληνας Πατριάρχης αποκλείστηκε και έμεινε έξω στην αυλή με τα 33 κεριά στα χέρια. Μέσα ο Αρμένιος διαβάζει και ξαναδιαβάζει την ευχή, μα τίποτε δεν γίνεται. Φως δεν έρχεται. Ο Θεός δεν ακούει, δεν αποκρίνεται. Ξαφνικά σχίζεται η μεσαία κολώνα της εισόδου, βγαίνει από εκεί το Άγιο Φως και ανάβει τα κεριά του Πατριάρχη μας. Γιατί; Γιατί η Ορθοδοξία είναι το φως, η αλήθεια, η σωστή πίστη. Όλα τα άλλα είναι ψεύτικα, κάλπικα, παραμύθια.
Ματά την κολώνα το πρώτο που βρίσκεται μπροστά μας είναι το σημείο της Αποκαθήλωσης. Όπως το λέει και η λέξη, εδώ ο ευσχήμων Ιωσήφ και ο Νικόδημος εναπέθεσαν το σώμα του Ιησοῦ, αφού το κατέβασαν από τον Σταυρό, το τύλιξαν στο λευκό σεντόνι και το ενεταφίασαν. Όλος ο τόπος ευωδίαζε από αρώματα, που βάζουν οι χριστιανοί. Σε άλλο όμως προσκύνημά μας το σημείο εκείνο ανέβλυζε άγιο μύρο τόσο πολύ, που έπρεπε να το μαζεύεις με κανάτα!
Δεξιά πάνω ο Γολγοθᾶς. Δείχνουν το σημείο, όπου στήθηκε ο Σταυρός. Φαίνεται πώς σχίστηκε ο βράχος, κατά την ώρα που ο Χριστός είπε "Τετέλεσται", όπως διαβάζουμε στα ιερά Ευαγγέλια.
Αριστερά από την Αποκαθήλωση ο Πανάγιος Τάφος, "το κενόν μνημεῖον"! Η καρδιά, ο Βασιλιάς, η κορυφή Παναγίων Προσκυνημάτων. Όλη η πίστη μας σ᾿ αυτό στηρίζεται, στον άδειο Τάφο.
Οι ιερεῖς ντυθήκαμε τα άμφιά μας και σε λίγο άρχισε η ακολουθία του Όρθρου στο Ναό της Αναστάσεως. Την ώρα της δοξολογίας εν πομπή πήγαμε στον Πανάγιο Τάφο για την Θεία Λειτουργία. Ουράνιες στιγμές, ανεπανάλειπτες, χαραγμένες βαθιά μέσα μας με χρώματα ανεξίτηλα.
Κατά τις τρεις και μισή τελειώσαμε την αγρυπνία και ήρεμοι, γεμάτοι αγαλλίαση επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο. Άλλες χαρές και καινούργιες συγκινήσεις μας περίμεναν το πρωΐ.
Μετά το πρωϊνό μας με τα πόδια αυτή τη φορά είχαμε ξενάγηση μέσα στην παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ. Πρώτο προσκύνημα το σπίτι των Αγίων Ἰωακείμ και Άννης, εκεί που γεννήθηκε η Παναγία μας, η πάντων χαρά.
Περάσαμε από την προβατική κολυμβήθρα, εκεί όπου ο Χριστός θεράπευσε τον παράλυτο, που ήταν κατάκειτος 38 ολόκληρα χρόνια.
Λίγο πιο πέρα βρίσκεται η φυλακή του Αποστόλου Πέτρου. Εδώ τον έκλεισε ο Ηρώδης, με σκοπό να τον αποκεφαλίσει, αλλά λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο. Και ξενοδόχος είναι ο Θεός. Το τελευταίο βράδυ έστειλε τον άγγελό Του και ελευθέρωσε τον κορυφαίο Απόστολο.
Πάνω από την φυλακή άλλο προσκύνημα, το μοναστήρι του Αγίου Νικοδήμου, γιατί εδώ ήταν το σπίτι του ή μοναστήρι της φακής. Στον τόπο αυτό ήταν τα μαγειρεία, όπου η Αγία Ελένη μαγείρευε για τους στρατιώτες, που έσκαβαν να βρουν τον Τίμιο Σταυρό. Δείχνουν ενα παλιό χιλιοτρύπητο καζάνι, στο οποίο έψηναν τις φακές. Μέσα στο Ναό υπάρχει σε μια προθήκη με τζάμι ένας επιτάφιος ρωσικής τεχνοτροπίας. Κάποιοι βάζοντας το αυτί πάνω στο τζάμι άκουγαν να χτυπάει η καρδιά του Χριστού!!
Ακριβώς δίπλα από την φυλακή του Αποστόλου Πέτρου βρίσκεται το Πραιτώριο, η κατοικία και τα Γραφεία του Ρωμαίου Διοικητή, του Πόντιου Πιλάτου. Στα υπόγεια διαμερίσματα βλέπουμε την φυλακή των ληστών, του Βαραβά και την πιο στενή, την πιό σκοτεινή, την χειρότερη από όλες την φυλακή του Χριστού. Όσο σκληρός και αν είσαι δεν μπορείς να μη συγκινηθείς, να μη δακρύσεις. Θέλοντας και μή έρχονται στη θύμησή σου τα λόγια του τροπαρίου της Μ. Πέμπτης:" Λαός μου τι εποίησά σοι και τι μοι ανταπέδωκας;" Να σκεφτούμε όμως, ότι σ᾿ αυτό κι᾿ εμείς βάλαμε λίγο το χεράκι μας. Με σφιγμένη και βαριά την καρδιά, μαζί με τον Χριστό, που φοράει το αγκάθινο στεφάνι και σηκώνει τον σταυρό στους ώμους Του, ανεβαίνουμε την οδό του μαρτυρίου.
Σε πολλά σημεία γονάτισε και έπεσε. Σ᾿ ένα υπάρχει το αποτύπωμα μιας παλάμης Του πάνω στο βράχο και ευωδιάζει. Περάσαμε από το σπίτι της Βερονίκης, που σκούπισε με μια πετσέτα το ματωμένο πρόσωπο του Κυρίου και αποτυπώθηκε η μορφή Του. Έτσι έχουμε, κατά μία παράδοση, το λεγόμενο Άγιο Μανδήλιο. Λίγο πιό πέρα συναντήσαμε το σπίτι του Σίμωνα του Κυρηναίου, τον οποίο αγκάρευσαν νά βοηθήσει και να σηκώσει τον Σταυρό του Ιησού. Λίγο περπάτημα ακόμη και να πάλι βρισκόμαστε στον Ναό της Αναστάσεως. Πάλι προσκυνούμε στην σχισμένη κολώνα, στην Αποκαθήλωση, στο Γολγοθά, στον Πανάγιο Τάφο και συνεχίζουμε να δούμε τα υπόλοιπα ιερά σημεία και Παρεκκλήσια, που βρίσκονται μέσα στον Πανίερο Ναό της Αναστάσεως.
Πρώτο ηταν ένα Παρεκκλήσιο με πάρα πολλά λείψανα Αγίων. Σπανίως βλέπουμε τόσα πολλά. Μπαίνοντας συναντούμε την εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης με Τίμιο Ξύλο στο Σταυρό που κρατούν ανάμεσά τους.
Το επόμενο Παρεκκλήσιο είναι του Αδάμ. Κατά την παράδοση ο Αβραάμ ερχόμενος από την Μεσοποταμία έφερε μαζί του το κρανίο του Αδάμ και το έθαψε στον Γολγοθά, γιαυτό και λέγεται κρανίου τόπος. Το αίμα του Χριστού, που έρρευσε στον Γολγοθά, περιέλουσε και το κρανίο του Αδάμ. Έτσι ξέπλυνε το προπατορικό αμάρτημα, αφού "το Αίμα Ιησού Χριστού καθαρίζει ημάς από πάσης αμαρτίας". Στις εικόνες της σταυρώσεως πάντοτε κάτω από τον Σταυρό του Κυρίου φαίνεται ένα κρανίο. Αυτό είναι του Αδάμ.
Πηγαίνοντας παραπέρα κατεβαίνουμε αρκετά σκαλοπάτια και φτάνουμε σε άλλον χώρο. Είναι το σημείο της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού. Εκεί ήταν σκουπιδότοπος και εκεί πέταξαν οι Εβραίοι τον Τίμιο Σταυρό. Πάνω του φύτρωσε ένα ευωδιαστό λουλούδι, και επειδή ήταν πάνω στον βασιλικό Σταυρό, στον Σταυρό του Βασιλέως Χριστού, το λουλούδι αυτό ονομάσθηκε βασιλικός.
Καθώς βαδίζουμε ελάχιστα μέτρα ακόμη συναντούμε το Παρεκκλήσιο, όπου έστεκε η Παναγία και παρακολουθούσε την σταύρωση του Υιού της. Δίπλα το "διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου". Εδώ έστεκαν οι στρατιώται που ενέπαιζαν τον Εσταυρωμένο Ιησού, μοίρασαν τα ιμάτιά Του και έβαλαν κλήρο ποιος από όλους θά πάρει τον άραφο χιτώνα. Εδώ στεκόταν και ο εκατόνταρχος, που, όταν είδε τα εκπληκτικά σημεία, που ακολούθησαν την σταύρωση, είπε "αληθώς Θεού Υιός ην ούτος".
Στο επόμενο σημείο ήταν η προσωρινή φυλακή του Χριστού ή των κλαπών. Εκεί Τον έδεσαν για λίγο, για να μη τους φύγει(!), μέχρι να ετοιμάσουν τα σχετικά με την σταύρωση. Και τέλος ακόμη πιο πέρα το "μη μου άπτου". Είναι το σημείο που η Μαρία η Μαγδαληνή συνάντησε τον αναστημένο Κύριο και Τον πέρασε για τον κηπουρό.
Διερχόμενοι όλα αυτά τα Παρεκκλήσια, φτάσαμε πίσω από το κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου. Στα δεξιά μέσα στο βράχο είναι λαξευμένοι δύο απλοί τάφοι, των Αγίων Ἰωσήφ και Νικοδήμου, που εκήδευσαν τον Χριστό. Έτσι τελείωσε η ξενάγηση και το προσκύνημά μας μέσα στον Ναό της Αναστάσεως. Όλα αυτά τα ιερά σημεία η Αγία Ελένη τα σκέπασε και τα συμπεριέλαβε μέσα σ᾿ έναν μεγάλο Ναό.
Σειρά είχε τώρα η Γεθσημανή. Στους πρόποδες του ορους των ελαιών είναι ένας μεγάλος Ναός με αρκετά σκαλοπάτια προς τα κάτω. Όπως τα κατεβαίνουμε στα δεξιά μας συναντούμε τους τάφους των γονέων της Παναγίας, των Αγίων Ιωακείμ και Άννης. Στα αριστερά τον τάφο του Αγίου Ιωσήφ του μνήστορος. Πιο κάτω μέσα σ᾿ ένα κουβούκλιο βρίσκεται ο κενός τάφος της Παναγίας, αφού και αυτή μετέστη στούς ουρανούς. "Ως γαρ ζωής μητέρα προς την ζωήν μετέστησεν" ο Υιός και Θεός της. Πίσω από τον θεομητορικό τάφο η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ιεροσολυμίτισσας. Ψάλαμε ύμνους θεομητερικούς, ασπασθήκαμε την εικόνα της, πολλοί έκλαψαν μπροστά της. Όλοι κάτι είχαν να της πουν, κάτι να ζητήσουν και η Παναγία που έχει "ευήκοον ους", όλα τα δέχεται, όλα τα ακούει και σε όλους δίνει την χάρη της "προς το συμφέρον της αιτήσεως".
Βγήκαμε από τον Ναό της Κοιμήσεως και ανεβήκαμε λίγο πιο πάνω στο όρος των ελαιών. Φτάσαμε στον τόπο της προσευχής και της αγωνίας του Ιησού. Εκεί που προσευχόταν ο Χριστός και ήρθαν να Τον συλλάβουν οι Εβραίοι, με την καθοδήγηση του Ιούδα.
Κατά την κάθοδο και επιστροφή μας προσκυνήσαμε στο Ναό καί στον τόπο του λιθοβολισμοῦ του Αγίου Πρωτομάρτυρος και Αρχιδιακόνου Στεφάνου. Με αυτό το προσκύνημα τελειώσαμε την ημέρα της Παρασκευής.
Την επομένη μέρα, Σάββατο πρωΐ, πήγαμε πάλι στο Ναό της Αναστάσεως και λειτουργήσαμε στον Φρικτό Γολγοθά με Μητροπολίτη του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, τον Καπιτωλιάδος Ησύχιο.
Από προσκυνήματα μας έμειναν κάποια στο όρος των ελαιών. Ασφαλώς δεν θα τα αφίναμε, τα επισκεφθήκαμε και αυτά. Στη μικρή Γαλιλαία, έξω από τα Ιεροσόλυμα, εμφανίσθηκε δυό φορές ο Αναστημένος Κύριος στους μαθητές Του, γιαυτό και υπάρχει εκεί Ναός των Αγίων Αποστόλων. Λίγο πιο πέρα βρίσκεται ένα μικρό Παρεκκλήσιο. Είναι ο τόπος που καθημερινά ερχόταν η Παναγία και προσευχόταν. Γράφει ο Άγιος Ανδρέας ο Κρήτης, ότι στο σημείο εκείνο οι πέτρες βαθούλωσαν από την προσευχή και τις μετάνοιες της Παναγίας.
Λίγο πιο πέρα το σημείο της Αναλήψεως του Κυρίου. Στα δεξιά του δρόμου βρίσκεται Ναός της Αναλήψεως και στα αριστερά το ακριβές σημείο, από όπου ανελήφθη ο Κύριος στους ουρανούς. Φαίνεται πάνω στην πέτρα η πατημασιά του ενός ποδιού του Χριστού. Ένα κομμάτι πέτρας με το άλλο πάτημα βρίσκεται στο Ναό της Αγίας Θέκλας στο Πατριαρχεῖο. Ο Χριστός ανελήφθη στους ουρανούς. Δεν μας άφισε μόνο τα ίχνη Του, αλλά και την χάρη Του, την ευλογία Του, τον ίδιο τον εαυτό του, όπως είπε, ότι θα είναι μαζί μας έως της συντελείας του αιώνος.
Το απόγευμα ήταν ελεύθερο, για να ξαναπάμε στον Πανάγιο Τάφο και στα μαγαζιά για αγορές. Εκτός προγράμματος επισκεφθήκαμε και άλλα μοναστηράκια, όπως της Παναγίας Σεϊδανάγιας, με την θαυματουργή εικόνα της, που δίνει παιδιά σε άτεκνα ζευγάρια, στο μοναστήρι του Αγίου Ευθυμίου, Αγίου Νικολάου και Τιμίου Προδρόμου.
Το πρωΐ της Κυριακής, 9 Μαΐου, μεταβήκαμε σ᾿ ένα μεγάλο προσκύνημα, που παλαιότερα δεν μπορούσαμε να πάμε, γιατι οι Εβραίοι το είχαν αποκλεισμένο, στο φρέαρ της Σαμαρείτιδος. Ο ηγούμενος εκεί ο π. Ιουστίνος έκανε ένα θαύμα. Έχτισε πάνω στο πηγάδι έναν Ναό της Αγίας Φωτεινής εμβαδού 1000 τ.μ. και ύψους 33 μέτρων. Μέσα στο Ναό φυλάσσεται το ιερό Λείψανο του νέου Ιερομάρτυρα Αγίου Φιλουμένου, τον οποίο σκότωσαν φανατικοί Εβραίοι στις 29 Νοεμβρίου του 1979, ημέρα της γιορτής του. Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων επισήμως τον ανεκήρυξε Άγιο.
Η Θεία Λειτουργία, που κάναμε, ήταν πανηγυρική, στο τέλος της οποίας τελέσαμε μνημόσυνο για τους κεκοιμημένους όλων των προσκυνητών. Ασπασθήκαμε το ιερό Λείψανο του Αγίου Φιλουμένου και αίμα από το μαρτύριό του, καθώς και τμήμα του Ιερού Λειψάνου του Τιμίου Προδρόμου. Πήραμε κατόπιν το πρωινό μας στην αίθουσα της μονής και το κέρασμα, που μας προσέφερε με πολλή χαρά ο π. Ιουστίνος. Αποχαιρετώντας τον μας έδωσε έναν οδηγό και πήγαμε στη Σεβάστεια, 17 χιλιόμετρα πιό πάνω, όπου βρίσκονται ερείπια παλαιοῦ Ναοῦ, που έχτισε η Αγία Ελένη, στον τόπο της φυλακής του Τιμίου Προδρόμου, όπου ο ασελγής Ηρώδης αποκεφάλισε τον μεγάλο Άγιο και Προφήτη.
Με την επιστροφή μας στα Ιεροσόλυμα τελείωσε κατ᾿ ουσία το προσκύνημά μας. Το απόγευμα και πάλι ιδιωτικά πήγαμε στον Πανάγιο Τάφο. Σαν ένας μεγάλος μαγνήτης μας τραβούσε εκεί. Προσκυνάς πάλιν και πολλάκις και δεν λες να φύγεις, δεν το χορταίνεις με τίποτε. Αλλ᾿ εν πάση περιπτώσει κάποτε έπρεπε να φύγουμε. Και τα καλά κάποτε έχουν τέλος. Επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο για να ετοιμαστούμε για την επιστροφή στην Πατρίδα.
Στις τρεις μετά τα μεσάνυχτα προς Δευτέρα είμασταν έτοιμοι για το αεροδρόμιο του ΤΕΛ ΑΒΙΒ. Πετάξαμε στις 7 το πρωΐ της Δευτέρας, πάλι με τις εβραϊκές αερογραμμές και μετά δύο ώρες είμασταν στο αεροδρόμιο της Αθήνας. Το ίδιο λεωφορείο με τον ίδιο οδηγό μας περίμενε έξω από το "Ελευθέριος Βενιζέλος". Αναχωρήσαμε αμέσως και στις 7 το απόγευμα φτάσαμε, μέσω Τεμπών αυτή την φορά, στην όμορφή μας Έδεσσα.
Σαν κατακλείδα θέλω να ευχαριστήσω τον Θεό για την μεγάλη ευλογία του προσκυνήματος. Μας αξίωσε να πάμε και να περάσουμε πάρα πολύ ωραία από κάθε άποψη. Όλοι οι συμμετέχοντες ήταν υπέροχοι. Δεν δημιουργήθηκε το παραμικρό πρόβλημα στις μεταξύ μας σχέσεις. Γιαυτό θέλω να ευχαριστήσω πολύ όλους τους προσκυνητές και να ευχηθώ, την χάρη και ευλογία που πήραμε από τα Πανάγια προσκυνήματα, να την κρατήσουμε και να την διατηρήσουμε όσο γίνεται περισσσότερο.
Η προετοιμασία μας, υλική και πνευματική, ήταν κατά το δυνατόν η καλύτερη,γιαυτό, πιστεύω και η ωφέλεια που αποκομίσαμε ήταν μεγαλύτερη. Πνευματική, γιατί προηγήθηκε η νηστεία και η εξομολόγηση για το Πάσχα. Υλική, γιατί προσφέραμε εκεί στους πατέρες για τους Ναούς τους σημαντική ποσότητα από κεριά, λάδι, κρασί, φυτιλάκια, θυμίαμα και καρβουνάκια, καθώς και κάποια χρήματα πολύ απαραίτητα για την πολυδάπανη ανακαίνιση των Ιερών Ναών και των λοιπών κτιρίων.
Η αλήθεια είναι, πως οι πατέρες-φύλακες των Προσκυνημάτων δεν θέλουν τόσο τα πράγματα που τους πηγαίνουμε, αλλά εμάς τους ίδιους για ηθικό στηριγμό και τόνωση. Να φανεί ότι δεν τους λησμονήσαμε, ότι είμαστε κοντά τους. Να γίνεται αισθητή η παρουσία του ελληνικού στοιχείου και στους ετερόδοξους ή αλλόθρησκους. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό και αποτελεσματικό όπλο στη διάθεση της Αγιοταφιτικής Αδελφότητας.
Τα Πανάγια Προσκυνήματα είναι σοβαρή υπόθεση όλων μας και στα σοβαρά πρέπει να την πάρουμε ολοι μας. Είναι μεγίστη τιμή για το Γένος μας όλα αυτά να βρίσκωνται σε χέρια Ελληνικά εδώ και 2000 χρόνια. Πρός Θεού μη τα χάσουμε. Πηγαίνουμε σε ξένη χώρα, με αλλοεθνείς και αλλόπιστους και νομίζουμε , ότι βρισκόμαστε στην Πατρίδα μας. Παντού βλέπουμε Έλληνες, παντού κυματίζει η Ελληνική Σημαία, Ελληνικά μιλάμε, Ελληνικά λειτουργοῦμε, αισθανόμαστε σαν στο σπίτι μας.
Δίνω ευχή σε όσους πήγαν, να ξαναπάνε. Σε όσους δεν πήγαν οπωσδήποτε να πάνε. Να προσπεράσουν και να παραμερίσουν όλα τα εμπόδια, που τους κλείνουν τον δρόμο για τα Ιεροσόλυμα. Ας έχουν σφοδρή την επιθυμία, ας το κάνουν θέμα προσευχής και ο Θεός θα τα φέρει βολικά.
" Η Χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και η αγάπη του Θεού και Πατρός και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος είη μετά πάντων υμών. Αμήν.-
Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Ζουμής
Το ανωτέρω δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Εδεσσαϊκή" σε τρία τμήματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου